Olkashunoslik

Qadimgi yunon tarixshunoslari.
Bu borada 0 ‘rta Osiyo xalqlari 
to‘g ‘risida qisqa boisa-da, juda aniq m a’lumotlar beruvchi Gerodot- 
ning «Tarix» kitobi, ayniqsa. qimmatlidir. Bu kitob dunyoda eng mash- 
hur tarixiy asarlardan biri hisoblangan. Uning muallifi Gerodot «tarix- 
ning otasi» deb nom olgan. Gerodot mil. aw . 484-yiIda Kichik Osiyo- 
dagi Galikamas shahrida tugilgan (mil. aw . 431-425-yillar orasida 
vafot etgan). U 10 yil davomida ko‘pgina joylarda boigan. Gerodotni 
Old Osiyo, Bobil, Eron va «dunyo chegaralarida» joylashgan xalqlar va 
davlatlar tarixi ham ancha qiziqtirgan. Qadimgi yunonlaming fikrlariga 
ko‘ra, 0 ‘rta Osiyo va Hindiston oikalari inson yashagan dunyoning 
sharqiy chegaralari bo‘lgan.
Gerodot 0 ‘rta Osiyoda hech qachon boim agan va bu hudud ha­
qida o‘zi eshitgan hikoyalar, surishtirib bilganlari asosida yozgan. Ge-
148

---

rodot «Тапх» kitobini mil. avv. 455-445-villarda yozgan b oiib, unda 
Baqtriya, S o'g‘diyona. Xorazm va massagetlaming moddiy madaniyati, 
urf-odatlari, turmush tarzi va diniy e’tiqodlari, shuningdek, и1гиг O 'rta 
Osiyodagi Araks daryosmmg suvlaiidan foydalanishi haqida ham ay­
rim maiumotlami beradi. Gerodot 0 ‘rta Osiyoda yashagan xalqlar va 
hududining nafaqat aniq. balki umumiy chegaralaridan ham bexabar 
boigan. Tarixchi massagetlaming hududiy joylashuvi haqida bunday 
yozadi: «Ular sharqda, quyosh chiqish yo‘nalishida, Araks daryosining 
narigi y o g id a joylashganlar. Araks daryosi Matiyona togiaridan bosh­
lab oqadi». Gerodot m aium otlarida berilgan «Baqtriya xalqi» tushun- 
chasi m aium bir etnik birlikni birlashtirgan bo iish i mumkin. «Xalq» 
m a’nosini beruvchi «etnos» so zi Gerodot «Tarix»ida juda ko‘p uchray­
di va faqat ikki joydagina bu so'z Batqriyaga nisbatan ishlatiladi.
Qadimgi yunon tarixshunoslaridan biri Gekateydir. Gekatey Milet 
shahridan b o iib (mil. aw . VI-1V asrlar), olimlar fikriga ко ‘ra, birinchi 
b o iib ahamoniylarga tobe oikalam ing ro‘yxatini keltirgan va Qadimgi 
Sharq xalqlari haqida xabar qilgan (shu jumladan yurtimiz xalqlari ha­
qida ham) va uning maiumotlaridan Gerodot va Ktesiylar foydalangan.