Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

9.2. Kreditning funksiyalari va tamoyillari 
Kreditning mohiyati uning funksiyalarida yanayam yaqqolroq 
namoyon bo‘ladi. Kreditning funksiyalari turli iqtisodiy adabiyotlarda 
turlicha va miqdorda keltiriladi. Ayrim adabiyotlarda iqtisodchi–
olimlar kreditning funksiyalarini beshta ekanligigini ta’kidlashsa
47
, 
ayrimlarida uning funksiyalari ikkitadan iboratligi ta’kidlanadi
48
. 
Iqtisodchi – olimlarning kredit funksiyalari haqidagi fikrlariga, 
shuningdek, kreditning tovar–pul munosabatlari va ijtimoiy – iqtisodiy 
jarayonlardagi ishtirokiga tayangan holda, uning 
qayta taqsimlash (1), 
muomala jarayonini tezlashtirish (2), pullarni muomalaga chiqarish va 
naqdlashtirish (3) hamda pul kapitalini jamg‘arish va markazlashuvini 
jadallashtirish (4) funksiyalarini
 
bajarishini ta’kidlash mumkin. 
Kreditning funksiyalari ichida 
qayta taqsimlash funksiyasi
asosiy 
funksiyalardan biri hisoblanadi. Kredit ushbu funksiyasi orqali jismo-
niy va yuridik shaxslarining taqsimlangan daromadlarining vaqtin-
chalik foydalanilmagan qismini tegishli fondlarga jalb qiladi. Jalb 
qilingan mablag‘lar iqtisodiyotning qo‘shimcha resurslarga ehtiyoji 
mavjud tarmoqlariga qayta taqsimlanadi. 
47
Абдуллаева Ш.З. Пул, кредит ва банклар. Т.: Иқтисод – Молия, 2007. 168 – 170 б.
48
Деньги, кредит, банки: Учебник/Кол. авт. Под ред. О.И.Лавшурина. М.: КНОРУС, 2007. С. 251 
– 252. 

---

162 
Kredit ushbu funksiyasi orqali vaqtinchalik bo‘sh pul mablag‘-
larining sohiblariga qo‘shimcha daromad olish imkoniyatini yaratsa, 
kreditorga qo‘shimcha mablag‘larga ehtiyoji mavjud shaxslarga 
tegishli foizlar berish asosida daromad olishga, kredit oluvchilarga esa 
ishlab chiqarish jarayonini uzluksizligini ta’minlash natijasida 
qo‘shimcha qiymat yaratish imkoniyatini yaratadi. 
Demak, kreditning qayta taqsimlash funksiyasi orqali ssuda 
kapitali iqtisodiyotning tarmoqlari o‘rtasida, qaytarishlik asosida 
joylashtiriladi, bu kredit munosabatlarida bevosita ishtirok etayotgan 
tomonlarning iqtisodiy manfaatdorligini ta’minlash bilan birga, 
vaqtinchalik bo‘sh pul mablag‘larini kreditor ixtiyoriga yo‘naltirgan 
shaxslarga tegishli daromad olishiga xizmat qiladi. 
Kreditning qayta taqsimlash funksiyasini amal qilishida pulning 
jamg‘arma funksiyasining bevosita va bilvosita ta’siri mavjud. Ushbu 
masalaga klassik va neoklassik maktab vakillari alohida e’tibor 
qaratishgan. Xususan, A.Marshall “odamlar sotib olish imkoniyatiga 
ega bo‘lishiga qaramasdan, ular uni (pulni) ishlatmasliklari mumkin”, 
deydi. Ko‘rinib turibdiki, ushbu e’tirof Sey qonunini to‘lig‘icha inkor 
etmaydi. Aksincha, neoklassik – iqtisodchilar shunday to‘xtamga 
kelishdiki, Sey qonuni bir shart bilan bajariladi, bu vaqtda faqat 
jamg‘arma (S) investitsiya (I) ko‘rinishini oladi. Ularning ta’kid-
lashicha, bu vaqtda kapital bozoridagi talab va taklifning muvozanati 
foiz stavkasining barqarorligi hisobiga yuz beradi. Agar jamg‘arma 
(kapitalning taklifi) hajmi mo‘ljallangan investitsiya qilish hajmidan 
kam bo‘lsa, natijada foiz stavkasi oshadi, buning oqibatida 
investitsiyaga bo‘lgan talab kamayadi, jamg‘armaga nisbatan taklif esa 
ortadi.
49
Ushbu holat o‘rtasidagi o‘zaro muvozanat jamg‘arma va 
kreditning foiz stavkasi asosida tartibga solinadi.
Agar klassik maktab vakillari investitsiya va jamg‘armaning 
hajmiga foiz stavkasining ta’sirini asosiy omil qilib ko‘rsatsalar, 
keynschilar esa uning hajmiga uy xo‘jaligi a’zolari tomonidan 
olayotgan daromadlar miqdori ta’sir qiladi, deb ta’kidlaydilar. Albatta, 
bu jarayon kreditning qayta taqsimlash funksiyasiga bilvosita ta’siri 
mavjud. 
Kreditning