288-rasm.
Q o itiq osti limfa
2
tugunlari
va
sut
bezidan
limfaning yo ‘nalishi:
I
-m .scaleni anterior; 2-truncus subclavius
dexter; 3-sut bezining yuqori qismidan
limfaning y o ‘nalishi; 4-tananing oldingi
3 lateral qismi va sut bezining markaziy
lateral qismidan limfaning yo'nalishi;
5,10 -q o ‘ldan limfaning y o ‘nalishi; 6-nodi
lymphoidei; subscapulares; 7-nodi lymp
hoidei humerales; 8-nodi lymphoidei
pectorales; 9-nodi lymphoidei centrales;
II
-nodi lymphoidei
infraclaviculaes;
12
-nodi lymphoidei apicales.
Bola tug‘ilishi
davrida uning
4
limfa
qopchalari
va
yo ‘llari
yaxshi rivojlangan b o iib , bola
tugilganidan so‘ng ulaming devori tarkibining takomillashuvi
davom etadi. Yangi tu g ilg an chaqaloq limfa kapillarlari diametri
nisbatan keng b o ia d i. Ular quyuq to ‘rlar hosil qiladi. Ulaming
limfa tomirlarida klapanlari yaxshi rivojlanmagan b o iib , uning
takomillashishi 13-16 yoshlarda tugallanadi.
K o‘krak limfa y o ii yangi tu g ilg an chaqaloqda to ‘g ‘ri y o ‘nalishda
b o iib , uning diametri bor bo‘yiga bir tekis va devori yupqa b o iad i.
Qon ishlab chiqaruvchi va immun tizimi a’zolari
Immun tizimi tarkibiga organizmga tashqi muhitdan kiruvchi va
organizmda hosil b o iu v ch i yot hujayra va moddalardan himoya
qiluvchi a ’zo va to ‘qimalar kiradi. Bu a ’zolar limfoid to ‘qimalardan
iborat b o iib , ular immunokompetent hujayralar, limfotsitlar va
plazmotsitlar ishlab chiqaradi.
Immun tizimi a ’zolariga suyak ko‘migi,
ayrisimon bez, limfa
tuguni, hazm va nafas a ’zolari tizimida joylashgan limfoid to ‘qi-
malar murtaklar, chuvalchangsimon o‘simta va yonbosh ichakning
to ‘plangan limfa tugunchalari hamda yakka-yakka limfa tugunchalari
200
kiradi. Bu a ’zolar vazifasiga qarab markaziy va periferik qismlarga
bo‘linadi. Tizimning markaziy a ’zolariga ayrisimon bez va suyak
ko‘migi, ba’zi m a’lumotlarga ko‘ra chuvalchangsimon o‘simta va
yonbosh ichakning to ‘plangan limfa tugunchalari kiradi.
Tizimning
periferik a ’zolariga: murtaklar, hazm va nafas a ’zolari devorida
joylashgan yakka-yakka limfa tugunchalari va taloq kiradi.
Suyak ko ‘migi qon va immun tizimining barcha hujayralarini
hosil qiluvchi o ‘zak hujayralari manbayidir.
0
‘zak hujayralari
suyak iligidan qonga o ‘tadi va immun tizimining boshqa markaziy
a’zolariga boradi.
Ayrisimon bezda o ‘zak hujayralaridan
T-limfotsitlar ishlab
chiqarilib, qon bilan birga timusga bog‘liq boTgan limfa tugunining
parakortikal qismi, taloqning limfoid tugunlarining periarterial
qismiga kiradi va hujayra immuniteti hosil boTishini ta ’minlaydi.
Boshqa markaziy a ’zolarda B-limfotsitlar ishlab chiqariladi va
immun tizimining periferik qismiga: murtaklar, hazm va nafas
a’zolari devorida joylashgan yakka-yakka limfa tugunchalari, limfa
tugunining limfoid tugunchalari, taloqning limfoid tugunchalarining
periarterial qismidan tashqari qismlariga kiradi va gumoral immu-
nitet vazifasini bajaradi. Immun tizimining periferik a ’zolari vazifasi
markaziy a ’zolar ta ’sirida boTadi.
T- va
В
- limfotsitlar yuzasida organizmda immun reaksiyalar
chaqiruvchi antigenlami sezuvchi retseptorlari bor. Immun reaksi-
yalami bajaruvchi hujayralami
immunokompetent hujayralar
(immunotsitlar) deb ataladi. Immun tizimi a ’zolari
organizmda
ma’lum bir sohalarda: mikroorganizmlar va yot moddalaming
o‘tishi mumkin bo‘lgan joylarda joylashib, limfoid to ‘qima
bo‘lgan himoya zonalari - filtrlami hosil qiladi. Pirogov Valdeyer
halqasini hosil qilgan murtaklaming limfoid to ‘qimasi bir tomondan
og‘iz va burun bo‘shlig‘i, ikkinchi tomondan halqum va hiqildoq
o‘rtasida joylashgan. Yonbosh ichakning oxirgi qismida joylashgan
to‘plangan limfa tugunchalari yonbosh ichakning ko‘richakka o ‘tish
joyida joylashgan. Chuvalchangsimon o ‘simtaning to ‘plangan limfa
tugunchalari esa ichakning ikki xil muhitiga yaqin joylashgan. Hazm
201
va nafas a ’zolari devoridagi yakka-yakka
limfa tugunchalari tashqi
muhit bilan organizm chegarasini nazorat qiladi. K o‘p sonli limfa
tugunlari esa limfani to ‘qima va a ’zolardan vena tizimiga o‘tish
yo‘lida joylashgan.
Immun tizimi a ’zolarining xususiyatlaridan biri shundan iboratki,
ular taraqqiyotda erta paydo bo ‘lib, yangi tug‘ilgan chaqaloqda
yetilgan bo ‘ladi.
Ular bolalik va o ‘smirlik davrlarida, y a ’ni organizmning tiklanish,
o ‘sish va uning himoya tizimlarining hosil b o ‘lish davrida tez o ‘sadi.
Odamda immun tizimi a ’zolarining umumiy massasi (ko‘mikdan
tashqari) 1,5-2 kg bo ‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
