Amaliy mashgulot№10 mavzu

Amaliy mashgulot№ 10
MAVZU: Immunitet, ularning turlari. Organizmning immun xolatiga baxo berish usullari.T-, В- limfotsitlar. Immun organlar.
Mashgulot utkazish joyi va ta’minlanishi
-mikrobiologiya kafedrasi;
- slaydaskop, kadaskop morfologik bulimini kursatish uchun slaydalar, TV-vidio;
-tablitsalar, rasmlar mavzu buyicha va videofilmlar.


Mavzuni uzlashtirishning davomiyligi
Soatlar soni-4
Mashgulotdan maksad:
-Talabalarni immunitet tushunchasi, uning turlari, axamiyati, infeksiya ta’sirida
makroorganizm xolati, aynan uning ximoya faktorlari tabiiy immunitetning
gumoral va xujayra immunitet faktorlariga boglikligi,fagotsitoz
axamiyati lizotsim, komplement va boshka faktorlar roli bilan tanishtirish.
-immunitet xosil bulishi, tabiiy va orttirilgan immunitet farklari.
-organizmning nomaxeus ximoya faktorlari, roli
-nomaxsus ximoya faktorlarini aniklash usullarini urganish.
Mashgulotning vazifasi:
Mashgulot utkazilgandan keyin talabalar bilishlari kerak.
- immunitet tushunchasi turlari, axamiyati,
- makroorganizm nomaxeus ximoya faktorlarini gumoral va xujayra immunitet bilan boglikligi.
- fagotsitoz, lizotsim, komplement sistemasi axamiyati.
Kuyidagi kunikmalarni kila bilishlari kerak:
-sulakdagi lizotsim aktivligini aniklashni.
-leykotsitlarni fagotsitar aktivlik kursatkichlarini aniklashni.
Mavzuni asoslanishi. Nazariy kism.
Immunologiya fani immunitet xakida fan bulib, yot narsalarga, ya’ni antigenlarga organizm reaksiyasining genetik, molekulalar va xujayra mexanizmini urganadi. Bunday antiganlarga xujayraning genetik alokasiga begona bulgan mikroorganizmlar, ularning xayot faoliyati maxsulotlari ya’ni oksillar, polisoxaridlar, nukleoproteidlar va boshkalar bulishi mumkin. Mana shu begona substansiyalarga karshi reaksiyalar keltirib chikaradigan organ va xujayralar sistemasiga organizmning immun sistemalari deyiladi.¹
Immunitet - uzida genetik begonalik belgilarini tutovchi tirik tanacha va moddalardan ximoyalash usuli bulib, organizmni doimiyligini saqlaydi². Immunologiyaning rivojlanishi 1881 yilda L.Pasterining tovuk vabosida olib borgan tajribasidan boshlandi. Paster tovuk vabosining eski kulturasi tovukka yuktirganda ulmaydi, shundan sung yukori viruldentli yosh, yangi kultura bilan shu tovukka yana yuboradi, lekin tovuk ulmaydi. Bu uning birinchi tajribasi xisoblanadi. SHundan sung Paster sibir yarasi va kutirish kasalliklari kuzgatuvchilariga vaksina tayyorlashni joriy kiladi va immunitet xosil bulishi yuli bilan infeksion kasalliklardan saklanish yulini ishlab chikadi. 20-asrning 60 - yillaridan boshlab sun’iy antigen xosil kilish kelib chikadi. 1890 yilda E.Bering tekshirishlari shuni kursatadiki, organizmga tushgan mikroorganizmlariga toksinlariga karshi oragnimzda ximoya moddalari ishlab chikilar ekan.³ Bu moddani antitelo deb ataladi. SHu asosda immunitetning gumoral, I.I.Mechnikov tajribalari asosida xujayraviy yoki fagotsitoz teorasi vujudga keldi. 1900 yilda K.Landshteyner odam koni gruppalarini AVO gruppalarini aniklaydi va immunologiyaning yangi tarmogini - tukima izoantigenlari xakida tushuncha kelib chikdi. Odam elektrotsiti 14 izoantigen sistemasi aniklangan. Kon zardobi esa 40 antigen bor. Manna shu antigenlarni urganish natijasida antigenlarning avloddan avlodga utishi, ya’ni immunogenetika kelib chikdi. Bulardan tashkari, immunologiyada antitelaning tuzilishi va biosintezni urganish natijasida ularning xar xil bulishining sababi ochildi. Oxiogi 10 yillikda shu narsa ma’lum buldiki, immun sistemada ikkita bir -biriga boglik bulmagan, lekin birgalikda ishlaydigan xujayra populyasiyalari ajratib olindi:

1. 
   Timusga boglik bulgan T-limfotsitlar
   
2. 
   Timusga boglik bulmagan V-limfotsitlar. Immunologik funksiyani tukima va organlarning maxsus xujayra sistemasi bajaradi. Immun sistema deganda xamma limfoid organlar va xamma limfoid xujayralar yigindisi tushuniladi.
   

Immunitet turlari.