Samarqand: Samdu nashri, 2020 y. 460 b

5-shakl. Innovatsion jarayonning interaktiv modeli 
Yangi ehtiyoj 
Yangi texnologiya 
Jamiyat va bozor ehtiyojlari 
Ishlab chiqarish va texnologiyalarning hozirgi holati 
G’oya 
tug’ilishi 
Bozor 
Loyihalash 
bo'yicha 
tadqiqotlar 
va 
ishlanmalar 
Marketing / 
Sotish 
Ishlab 
chiqarish 
Mahsulot 
prototipi 

---

42 
G‘oya paydo bo‘lganda konsepsiya ishlab chiqiladi va 
keyin darhol rivojlanish boshlanadi. Bu fundamental va amaliy 
tadqiqotlarning ahamiyatini pasaytirmaydi, lekin ular asosiy yo‘lda 
qiyinchiliklar paydo bo‘lishi bilan yoki aksincha, teskari tartibda 
ko‘rib chiqiladi: birinchidan, amaliy tadqiqotlar natijalari tahlil 
qilinadi va agar ular muammoga javob bermasa, demak, 
fundamental [3] ... Yangi g‘oyalar innovatsion jarayonning istalgan 
bosqichida paydo bo‘lishi va rivojlanishi mumkin. Shuningdek, 
loyihalash, ishlab chiqish, ishlab chiqarish va marketing 
bosqichlarida bir vaqtning o‘zida (parallel ravishda) amalga 
oshirilishi mumkin. Firma ichki funksiyalarni muvaffaqiyatli 
birlashtiradigan va keng ilmiy-texnikaviy hamjamiyat va bozor 
bilan faol aloqada bo‘lgan ochiq tizimdir. 
Lineer bo‘lmagan (interaktiv) model va chiziqli model 
o‘rtasidagi asosiy farqlar haqida to‘xtalamiz. 
Birinchidan, yangi g‘oyalar paydo bo‘ladi va innovatsion 
jarayonning 
barcha 
bosqichlarida 
ishlab 
chiqiladi, 
ya’ni 
fundamental tadqiqotlar yagona tashabbuskor kuch sifatida 
qaralmaydi. 
Ikkinchidan, 
interaktiv 
modellar 
shuni 
anglatadiki, 
innovatsion jarayon bosqichlari o‘rtasida sifat jihatidan yangi 
ulanish turlari paydo bo‘lib, uning elementlari “teskari aloqa 
halqalar”ini 
bog‘laydi. 
Ularning 
vazifasi 
innovatsion 
jarayonlarning mustaqil yoki kuchsiz qaram qismlarga bo‘linishini 
oldini olish va shu bilan innovatsion jarayonlarning davomiyligini 
kamaytirishdir. Ushbu model doirasida bir vaqtning o‘zida 
(parallel) yangi mahsulotni loyihalash, marketing va ishlab 
chiqarishga ruxsat beriladi. Fikrlarning o‘ziga xos xususiyati 
shundaki, ular nafaqat tizim doirasida amalga oshiriladi, balki uni 
tashqi muhit, bozor, iste’molchilar bilan shuningdek, boshqa 
iqtisodiy sub’ektlar bilan bog‘laydi. 
Uchinchidan, tadqiqot natijalari innovatsion jarayonning 
barcha bosqichlarida turli shakllarda qo‘llaniladi, ya’ni innovatsion 
jarayonning barcha bosqichlarida texnologiyani tijoratlashtirish 
mumkin. 

---

43 
To‘rtinchidan, boshqariladigan chiziqli bo‘lmagan model 
innovatsion jarayonlar menejerlari va innovatsion mahsulot 
iste’molchilarining rolini hisobga oladi. Innovatsion menejer 
innovatsiya jarayonining turli bosqichlari bilan shug‘ullanadi va 
shu bilan o‘zining boshqaruv faoliyatini quradi. 
Asosiy e’tibor oxirgi pozitsiyaga qaratilishi kerak. 
Kompaniyalarning innovatsion rivojlanishini mazmunli boshqarish 
uchun bunday mutaxassislar nafaqat innovatsion rivojlanishning 
umumiy qonuniyatlarini tushunishlari, balki texnologiyalarni 
o‘tkazishi va tijoratlashtirishi, intellektual mulkni muhofaza qilishi 
va ulardan foydalana olishi, innovatsion loyihalarni boshqarishi, 
biznesni rejalashtirishi, prognozlashtirishi, yangi mahsulotlar 
hamda texnologiyalarning tijorat ahamiyatini (potensialini) 
baholashi va amalda qo’llay olishi kerak. 
Kompaniyalarda innovatsion jarayonlar modelini to‘g‘ri 
tuzilishi ularning hayot siklining turli bosqichlari uchun samarali 
biznes modellarini shakllantirishi uchun asosdir. 
Shunday qilib, zamonaviy sharoitlarda moslashuvchanlik 
va rivojlanish tezligini kafolatlash uchun tizimni birlashtirish orqali 
tarmoqqa urg‘u beriladi. Korxonalarni boshqarish bo‘yicha axborot 
tizimlaridan foydalanish orqali biznes jarayonlar elektron shaklga 
o‘tkaziladi. Tashqi muhitda asosiy e’tibor “biznes ekotizimlari”ga 
qaratilgan. Bugungi kunda marketing tadqiqotlari va ilmiy-tadqiqot 
ishlarini birgalikda olib borish uchun rivojlangan strategik 
sheriklik 
aloqalari 
yaratilmoqda. 
Ochiq 
innovatsiyalar 
paradigmasiga o‘tish aniq ko‘rinib turibdi.