Œзбекистан республикаси олий ва œрта махсус таълим вазирлиги

Абу Райҳон Беруний ва Абу Али Ибн Синолар 
томонидан яратилган асарларда жуда кўплаб ўлчаш бирликлари келтирилган. 
Уларнинг кўпчилиги ҳозирги кунда ҳам ўз кучини йўқотмаган. 
Ибн Синонинг энг машҳур асарларидан бири "
Тиб қонунлари
" ҳозирги
кунда ҳам минг-минглаб мутахассисларнинг қўлланмаси бўлиб келмоқда. 
Асардаги ҳар турли дори-дармон ва малҳамларни тайѐрлаш учун тавсия этилган 
миқдор ва ҳажм бирликларидан ғарб ва шарқ давлатларида узоқ даврлар 
давомида фойдаланиб келинди. 
Бобокалон шоирмиз 
Юсуф Хос Ҳожибнинг 
туркий тилда 
1069 йили 
ѐзилган «
Қутадғу билиг
» асарида ўлчов ва ўлчаш бирликларинигина эмас, балки 
ўлчаш ва иѐр ишларига тегишли билимларни ҳам мукаммал билишга 
даъват этилган
. Бу иборадаги «иѐр иши» атамаси металл софлигини синаш, 
бозордаги тош ва тарозиларнинг тўғрилигини, муомаладаги олтин ва кумуш 
пулларнинг софлиги ва оғирлигини кузатиб туриш каби ишларни бажариш 
маъноларини билдиради. 
Мамлакатимиз ҳудудида ўлчаш ишларига, яъни метрология соҳасига катта 
аҳамият берилганини 
Носируддин Бурҳонуддин ўғли Рабғузий 
томонидан 1310 
йили туркий тилда ѐзилган «
Қиссаси Рабғузий
», 
Амир Темур, Алишер 
Навоий, Заҳириддин Муҳаммад Бобур 
ва бошқа ўнлаб олиму-фозилларнинг 
асарларидаги маълумотлардан ҳам билса бўлади. 
Ўлчашлар 
назариясини 
ривожлантириш 
ва 
такомиллаштиришда 
Улуғбек
нинг ҳиссасини алоҳида таъкидлаш лозим. Машҳур олим устурлоб 
ясашнинг ўзгача усулини тавсия этган. Унинг астрономик кузатувлари ва 
ўлчашлари натижасида тавсия этган маълумотлари ҳозирги ўта замонавий ва 
мураккаб қурилмалар асосида олинган маълумотлардан жуда ҳам кам фарқ 
қилиши, баъзи ҳолларда эса умуман фарқ қилмаслиги ҳанузгача олимларни ва 
мутахассисларни ҳайратга солиб келмоқда.

---

16 
Бутун дунѐни кезиб чиққан