Maxsus qism iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlar. Ekologiya sohasidagi jinoyatlar

Dastur vositalari 
— bu muayyan natijaga erishish maqsadida, 
kompyuter va apparat vositalarini boshqarishga mo‘ljallangan ma’lumotlar 
hamda buyruqlar yig‘indisini ifoda etuvchi obyektiv shakl, shuningdek, 
ularni qayta ishlash va ular yordamida shakllantiriladigan audio-vizual 
tasvirlarni qayd etgan moddiy tashuvchi materiallardir. 
Ularga quyidagilar kiradi: 
—
sistema dasturlaridan 
iborat (operatsion sistema va texnik xizmat 
ko‘rsatish dasturlari) 
dasturiy ta’minotlar 
(boshqaruvchi va qayta 
ishlovchi dasturlar yig‘indisi), 
qo‘shimcha dasturlar 
(muayyan turdagi 
masalalarni yechishga mo‘ljallangan dasturlar, masalan, matn muharrirlari, 
antivirus dasturlari va hokazo), shuningdek, jihoz dasturlari (dasturlash 
tillaridan iborat dasturlash sistemalari: Turbo C, Microsoft Basic va 
boshqalar) hamda 
tarjimonlar 
(algoritmik va belgili tillardan mashina 
kodlariga avtomatik tarjimani ta’minlaydigan dasturlar yig‘indisi); 
—
foydalanuvchi va kompyuter egasining mashina ma’lumotlari. 
Kompyuter texnikasining o‘ziga xos xususiyati shundaki, ular bir vaqtda 
foydalaniladi va alohida ishlatilib bo‘lmaydi, chunki ular maxsus 
60 

---

yaratilgan va bir-birini to‘ldirib turadi. 
Kompyuter texnika vositalaridan foydalanish
, mulkni o‘zlashtirish 
uchun zarur bo‘lgan (masalan, tovar-transport yuk xati) qalbaki hujjatlarni 
tayyorlash, tashkilot hisob raqamidan aybdorning hisobiga pul o‘tkazish 
uchun tarmoq kompyuter vositalaridan foydalanish shaklida ifodalanadi. 
Kompyuter texnikasi vositalaridan qalbaki hujjatlarni yoki boshqa 
ijtimoiy xavfli qilmishlarni sodir etishda foydalanilsa, unda bu harakatlar 
JK 167-moddasi 3-qismining «g» bandi 
tarkibini to‘liq qamrab olmaydi 
va jinoyatlarning majmui qoidasi bo‘yicha Jinoyat kodeksining tegishli 
moddalari bilan qo‘shimcha kvalifikatsiya qilinadi. 
Agar mansabdor shaxs o‘zi sodir etgan o‘zlashtirish yoki rastratani 
yengillashtirish yoki yashirish maqsadida kompyuter texni-kasi 
vositalaridan foydalanib rasmiy hujjatlarga yolg‘on ma’lumotlar kiritgan 
bo‘lsa, unda qilmish, boshqa og‘irlashtiruvchi holatlar mavjud bo‘lmasa,