1 sintaksis (SO’z birikmasi)

Moslashuvli so’z birikmasi:
Azizning akasi 
Moslashuvli
birikma
da tobe so‘z tarkibida 
qaratqich kelishigi
, hokim so‘z tarkibida 
egalik qo‘shimchasi
bo‘ladi. Demak, so‘zlarni bir-biriga bog‘lash uchun qaratqich kelishigi va egalik qo‘shimchasi xizmat qiladi. 
Moslashuvli birikmada oldin tobe so‘z, keyin hokim so‘z keladi. Ba’zan she’riyatda ularning o‘rni 
almashishi mumkin. Bunday o‘rin almashtirish mazmun va sintaktik tuzilishga ta’sir qilmaydi: 
O‘zbekiston 
Vatanim mening. 
Moslashuvli birikmaning tobe so‘zi gapda har doim 
qaratqich aniqlovchi
vazifasida kelsa, hokim so‘z esa 
turli gap bo‘laklari
vazifasini bajarishi mumkin. 
Ko'pincha qaratqich kelishigi yoki egalik qo'shimchasi, ba'zan esa har ikkisi ifodalanmaydi. Uni quyidagi 
sxema orqali ifodalash mumkin: 
a) -ning (do'stimning) (ona) -si 
b) – (mustaqillik) (shabada) -si 
v) -ning (bizning) (Vatan) - 
Qaratqich kelishigi doimo tushib qola bermaydi. U quyidagi hollarda, albatta, qo'llaniladi: 
a) qaratqich bilan qaralmish o'rtasida boshqa so'z kelsa. Masalan, 
Derazaning qora oynasi',
b) qaratqich atoqli otlar va olmoshlar bilan ifodalanganda. Masalan, 
Ahmadning daftari, Mening daftarim 
kabi.
Yuqorida ta'kidlanganidek, qaratqich va qaralmish munosabatida qaratqich va egalik qo'shimchalarining 
ifodalanishi to'rt xil ko'rinishga ega: 
Bu ko'rinishlar o'rtasida malum mazmuniy va uslubiy farqlanish bor. Solishtiring: 
1) daftarning varag'i 
2) daftar varag'i 
3) bizning daftar 
4) daftar varaq 
Birinchi bog'lanish bilan ikkinchi bog'lanish o'rtasida 
aniqlik-noaniqlik ma'nosi bor
yoki yo'qligiga ko'ra 
farqlanish mavjud. Agar varaq so'zlovchi va tinglovchi uchun aniq bitta daftarga qarashli bo'lsa, birinchi 
bog'lanish qo'llaniladi. umuman daftarga qarashli bo'lsa, ikkinchi bog'lanish qo'llaniiadi.Uchinchi bog'lanish 
ko'proq qaratqich 1-shaxs ko'plikdagi olmoshlar bilan ifodalanganda ishlatiladi.To'rtinchi bog'lanisH