O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi buхоrо muhаndislik-tехnоlоgiya instituti

2.4.Moylarning tarkibi va ozuqaviy ahamiyati 
Turmushda «yog’» so’zi deganda oziq-ovqat mahsulotlari bo’lgan o’simlik 
moylari, hayvon yog’lari, margarine va qandolat, kulinariya, non mahsulotlari 
tayyorlashda ishlatiladigan yog’lar, sariq yog’ gruppasiga kiruvchi mahsulotlar 
tushuniladi. 
Organik kimyoda yog’lar deb glisteridlar tushuniladi, ular glisterin va yog’ 
kislotalarining murakkab efirlaridir, ya’ni glisterinning uch molekulali yog’ 
kislotasi bilan hosil qilingan birikmasi hisoblanadi. 
Yog’lar tabiatda va barcha tirik organizmlarda triglisteridlardan iborat 
bo’lmasdan, balki triglisteridlar, unga yo’ldosh moddalar aralashmasidan tashkil 
topgan holda uchraydi va ularga lipidlar deb aytiladi. Lipid so’zi grekcha so’zdan 
olingan bo’lib, yog’ degan ma’noni bildiradi. 
Lipidlarning tarkibi va tuzilishi murrakab bo’lib, ular tarkibida spirtlar, 
al’degidlar, yog’ kislotalari va azot asoslari, fosfat kislota, uglevodlar, 
aminokislotalar va boshqa moddalarning qoldog’i uchraydi. Lipidlarning tarkibi 

---

61 
turlicha bo’lsa ham, lekin ularning hammasi gidrofob, suvda erimaydi, organic 
erituvchida yaxshi eriydi. 
Lipidlar tarkibiga qarab ikkiga bo’linadi : 
1.
Oddiy (yog’lar, mumlar, steridlar ) 
2.
Murakkab (fosfolipidlar, glyulipidlar, lipoprotoidlar) ga bo’linadi.
Hozirgi vaqtda dunyoda o’simlik xom ashyolardan olingan yog’ning 30, 
soya yog’i 25, pal’ma yog’i 13. kungaboqar yo’gi 13, raps yog’i 7-3 foizgacha 
paxta, er yong’oq, zaytun yog’I tashkil etadi. 
Lipidlar tabiatda keng tarqalgan bo’lib, ular odam, hayvon, o’simliklar va 
mikroorganizmlar tarkibida uchrauydi. O’simliklarning vegetative qismida 5 
foizgacha, urug’ida 50 foizdan ortiq lipidlar bor. Inson organizming og’irlik 
miqdorini 1-20 foizini lipidlar tashkil etadi.