Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув

Устки сув сифати 
Дарёларнинг гидрокимёвий тартиби табиий ва антропоген омиллар таъсирида 
шаклланади. Оқим ҳосил бўладиган худудца дарёларни мине-раллаштириш тартиби 
йилнинг серсувлиги ва бошқа табиий хусусиятлар билан аниқланади. 
Дарёлар устки оқимининг муайян даражада ўзгариши антропоген оғирлик 
таъсирида юз бермокда. Ирригация каналларига сув олиш ва ўзанларда сув 
йўқотишлар оқим миқдорини ка-майтиради, коллектор-дренаж оқова сувлари унинг 
сифатини ёмонлаштиради. Аввалги маълумотлар тахлили пгуни кўрсатадики, 1932-
1999 йилларда Амударё ва Сирдарёнинг пастки кундокларида минераллаштириш 
даражаси анча ошган вауртача 1,2-1,9г/л ни ташкил қилади (2.11-раем). 

---

55 
1996 йилда Амударёнинг Термиз қўндоғида СИИ буйича 1-тоифа (тоза) сув оқими 
кузатилган, бошқа қундоқларида оқим 3-тоифага (уртача ифлосланишга) мое 
келган. 2000 йилда дарёда 3-тоифа сув миқдори куп булган. Сурхондарё-нинг суви 
оқимнинг бошланиш ирмоғидан то қуйилиш жойигача ўртача ифлосланган сув си-
фатида (3-тоифа) баҳоланган. Қашқадарёда сувнинг минераллашуви 0,19 г/лдан 
(юқори оқимда) 1,22 г/л гача (қуйи қисмда), нефть маҳсулотлари билан ифлосланиш 
даражаси 0,4 дан 8,2 ЙҚК гача кўпаймоқда. 
Сирдарёнинг барча қўндоқларида ҳам сув сифати 3-тоифага киради. Бекобод 
шаҳридан юқори қундоқда оқимнинг бироз яхшилангани қайд этилмоқда ва унинг 
суви СИИ буйича 2-тоифа деб рўйхатга олинган. 
Зарафшон, Қашқадарё, Чирчиқ каби дарёларнинг кимёвий таркиби уларга саноат 
ҳамда коммунал-маиший корхоналардан оқиб келадиган оқова сувлар миқдорига 
боғлиқ. Оҳангарон дарёсининг сув сифати СИИ бўйича 3-тоифа даражасигача 
пасайган. Табиатни муҳофаза қилишга доир кенг куламли тадбирларининг 
ўтказилиши Чирчиқ дарёсидаги вазиятни бироз яхшилади, Чиноз шаҳридан қуйи 
қўндоқда сув сифати 2-тоифагатўғри келади. 
Ўтказилган таҳлиллар дарёларнинг бошланғич жойдан то қуйилишгача бўлган 
узунликда устки сувининг минераллашгани ва дарёлар сувининг айниқса йирик 
саноат корхоналари орқали ўтадиган худудларида саноат оқова сувлари билан 
ифлосланиш даражаси ошганини тасдиқлайди. 
2.11-расм.