O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

 Etiologoyasi. 
Plevritning asosiy sababi endogen va ekzogen 
bo’ladi.
 
Endogen sabablar bular buyrak yetishmovchiligi natijasida 

---

114 
qonda mochevina ko’payib undan zaharlanish, sistemali kasalliklar va 
b.q. Ekzogen sabablari infektsion va noinfektsion bo’ladi.
Infektsion plevritlar spetsifik (sil mikobakteriyalari, zaxm 
spiroxetalari) va nospetsifik qo’zg’atuvchilar (pnevmokokklar, 
stafilokokklar, ichak tayoqchalari, viruslar, zamburug’lar va boshqa 
mikroblar) ta’sirida vujudga keladi. 
Noinfektsion plevritlar ko’krak qafasining yopiq shikastlanishida, 
plevra varaqalari orasiga qon quyilganda, o’pka infarktida, me’da osti 
bezi fermentlarining ta’sirida (pankreatit), plevraning xavfli o’smasi 
bilan jarohatlanishi (kartsinomatozida), biriktiruvchi to’qimasining 
sistemali kasalliklarida (revmatizm, kollagenozlarda), gemoblastozlarda, 
yurak, jigar, buyrak yetishmovchiliklarida kuzatiladi. 
 Patognezi. 
Yuqumli plevritlarda kasallik qo’zg’atuvchi omillarning 
plevraga bevosita kirishi subplevral joylashgan o’pka to’qimasi 
o’choqlari (zotiljam, abtsess, bronxoektazlar, o’pka sili) orqali 
rivojlanadi. 
Limfa yo’li 
orqali infeksiyaning tarqalishi - to’qima 
suyuqligining retrogradli oqimi katta ahamiyatga ega. 
Qon yo’li 
bilan
infeksiyani plevraga tarqalishi deyarli ahamiyatga ega emas. 
 
Ko’krak 
qafasining ochiq shikastlanishida va operatsiyalarda mikroorganizmlar 
tashqi muhitdan plevraga bevosita tushishi mumkin.
 
Plevritning ba’zi bir 
turlari patogenezida, shaxsan sil kassaligida, patologik jarayon ta’sirida 
organizmning sensiblizatsiyalashishi natijasida oz miqdordagi infektsiya 
tezlikda tarqalgan eksudatni vujudga keltiradi. Blastomatozli plevrit 
rivojlanishida limfa tugunlari va tomirlarining o’sma metastazlari bilan 
amal qilinishi ahamiyatli. Yalig’lanish doimo zararlangan plevra 
kapillyarlari devorining o’tkazuvchanligini oshishi bilan kuzatiladi. 
Quruq plevritda ozgina eksudat yig’ilishi va uning qoniqarli oqishi 
kuzatiladi, natijada eksudatning suyuq qismi qayta to’la so’rilib, plevra 
pardalari sathiga faqat eksudatli cho’kkan fibrin qoladi. Eksudatli 
plevritda parietal plevraning yalig’lanish infiltratsiyasi, uning sathidagi 
fibrinsimon surtmali cho’kmalar hamda plevra ichidagi yuqori bosim 
ko’krak qafasidagi limfa sistemasiga suyuqlik oqishini keskin buzadi va 
eksudat yig’ilishini vujudga keltiradi. Sog’ayish davrida eksudatning 
suyuq qismi so’riladi, fibrinsimon cho’kmalar esa plevra shvartlarini va 
chandiqlarini vujudga keltiradi.