O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

Gistamin
medani antral qismidagi semiz hujayralar 
(Lamina propria) dan ajralib chiqadi va tasir qiladi. 
 
Gastrin yoki xolinergik mediatorlarni, parietal hujayralar kislota 
ishlab chiqarishini gistamin stimullaydi. Bu esa H
2
-gistamin 
retseptorlari antagonistlarini (tsimetidin, ranitidin va b.q.) terapevtik 
effektini tasdiqlaydi. AKTG meda sekretsiyasini kuchaytiradi va meda 
shilliq qavatidagi shilliqni kamaytiradi, shu munosabat bilan agressiv 
omillarni tasiri kuchayadi.
 
Meda sekretsiyasini pasaytiruvchi omillar. 
12 barmoqli ichakning S hujayralarida va ingichka ichakning 
proksimal qismida ishlab chiqaruvchi sekretin shilliq ishlab chiqarishi 
kuchaytiradi, gastrin va xlorid kislota ishlab chiqarilishini kamaytiradi, 
silliq mushaklarni qisqartiradi. Medaning antral qismi va meda osti 
bezining D hujayralarida ishlab chiqariluvchi somatostatin gastrin ishlab 
chiqarilishini 
susaytiradi. 
Ingichka 
ichak 
hujayralarida 
ishlab 
chiqariluvchi vazoaktiv interstitsial peptid hamda ko’p miqdordagi 
yog’lar va uglevodlar gastin ishlab chiqarilishini sekinlashtiradi. 
Himoya omillariga quyidagilar kiradi (yuqoriga jadvalga qarang). 
Meda shilliq qavatini himoya funksiyasini pasaytiruvchi omillar
. 
Xlorid kislota, pepsin, o’t kislotasi. 
Kasallik patogenezida shilliq qavat rezistentligining pasayishi 
yotadi, bundan tashqari pilorik sfinkterning susayishi natijasida o’t 
kislotalarining me’daga otilishi ham ahamiyatga ega. 12 barmoqli ichak 
yara 
kasalligida 
asosiy 
rolni 
kislota-peptik 
omili 
o’ynaydi. 
Gastroduodenal reflyuks tufayli medaga tushuvchu o’t kislotalari meda 
shilliq qavatini vodorod ionlariga o’tkazuvchanligini oshiradi va bu 
medada xlorid kislota hosil bo’lishini kuchaytiradi yani medada kislotali 
muhitni oshiradi. 
Helikobakter pylori shilliq osti qavatda, vorsinkalar orasida, 
hujayralar oralig’ida joylashib ko’pgina fermentlar ureaza, proteaza, NO 
sintetaza ishlab chiqarib to’g’ri tsitotoksik tasir qiladi, medada bosh 
hujayralarni faollashtiradi, xlorid kislota va pepsinogen-1 ishlab 

---

282 
chiqarilishini kuchaytiradi, mahalliy yallig’lanish chaqiradi, shilliq 
qavatda hujayralarni o’sishi va regeneratsiyasini pasaytiradi, medada 
vodorod ionlarini harakatini susaytiradi va shilliq qavat himoya bar’eri 
pasayadi. 
Shilliq qavatda arteriolalar va kapilyarlarni spazmi, venulalarni 
kengayishi shilliq qavatda gipoksiya rivojlanishiga olib keladi. Bu 
metabolik jarayonlarni susaytirib regeneratsiya jarayonini pasaytiradi, 
hujayralar o’tkazuvchanligini oshiradi. Adrenalin va noradrenalin 
adenilattsiklazani faollashtiradi, tsAMF miqdorini meda va 12 barmoqli 
ichak hujayralarida ko’paytirib meda shilliq qavati lizasomalarini 
faoliyatini buzadi.
 
IgA yetishmovchiligi va ishemiyaga olib keluvchi 
mikrotsirkulyatsiya ham shilliq qavat rezistentligini kamayishiga olib 
keladi