Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш

Метеорологик омил кўрсаткичларини текшириш. 
Кўрсаткичларни ўлчаш амалдаги қоидаларга асосан олиб борилади. Уларга кўра ҳаво 
ҳарорати, намлиги ва ҳарорат тезлиги иш жойларида ўтириб иш бажариладиган ҳолларда 
полда 1 м ва тик туриб иш бажариладиган бўлса 1,5 м баландликда ўлчанади. 
Инфрақизил нурларни ҳар бир манбадан энг кўп нурланиш иш жойларига тарқалаѐтган 
йўналиши бўйича ўлчаш асбобини шу йўналишда перпендикуляр равишда қўйиб полдан ѐки 
иш майдонидан 0,5, 1,0 ва 1,5 м баландликда ўлчанади. 
Ҳаво ҳароратини (конвекцион иссиқликни) ўлчаш.
Бу мақсадларда асосан термометр ва термографлардан фойдаланилади. Амалда ҳаво 
ҳароратини ўлчаш унинг намлигини ўлчаш билан бир вақтда Август ва Ассман 
психрометрларнинг қуруқ термометрларидан фойдаланилади (ҳарорат 50
0
C гача бўлса). Иш 
жойларида инфрақизил нурланишлар бўлса уларнинг термометрга таъсирини йўқотиш 
чоралари кўрилади. Бу мақсадларда Ассман психрометр жавоб беради. Чунки унинг 
термометрлари учи махсус қоплама билан ѐпилган. Термографлар билан ўлчанишлар 
ўтказишганда ҳам уларни инфрақизил нурланиш таъсиридан сақлаш керак. 
Ҳаво намлигини ўлчаш. 
Ҳаво намлиги абсолют, максимал ҳамда нисбий кўрсаткичлар билаб аниқланади. 
Абсолют намлик – бир метр куб ҳавода текширув ўтказиш шароитида бор бўлган сув 
боғлари миқдоридир. Максимал намлик – текширув ўтказилаѐтган шароитда бир метр куб 
ҳавони тўла тўйинтириш учун керак бўладиган сув буғлари миқдори. Нисбий намлик 
абсолют намликнинг максимал намликка бўлган нисбати. Гигиеник амалиѐтда ҳавонинг 
намлик даражасига нисбий намлик бўйича баҳо берилади. Нисбий намликни ўлчаш учун 
микрометр ва гигрограф асбобларидан фойдаланилади. Аммо ишлаб чиқариш шароити бу 
асбоблардан фойдаланишнинг ҳар доим иложиси йўқ. Бу асбобларни ишига ҳаво ҳаракати 
тезлиги ва инфрақизил нурланишлар таъсир этади. Бунинг натижасида олинган маълумотлар 
талабга жавоб бермайди. Шу сабабдан меҳнат гигиенаси тажрибасидан нисбий намликни 

---

227 
Август ва Ассман психрометрлар ва махсус жадваллар ѐрдамида аниқланади. Психрометрлар 
икки ѐнма-ѐн жойлашган термометрлардан ташкил топган бўлиб, бири махсус мато парчаси 
билан ўралган бўлади. Ўлчаш ўтказиш учун аввал мато ўралган термометри қўлланилади. 
Сўнгра ўлчаш лозим бўлган ерга асбоб ўрнатилади. 
6-расм. Ассман психрометри. 
Кўрсаткичлар Август психрометидан 15-20 дақиқадан сўнг, Ассман психрометридан 
эса 3-4 дақиқадан сўнг ѐзиб олинади. Олинган маълумотлар қуруқ ва қўлланган 
термометрлар кўрсаткичларидан иборат бўлади. Бу кўрсаткичлар ѐрдамида махсус 
жадвалдан ҳавонинг нисбий намлиги %да аниқланади.