Gulyamov saidahror saidahmedovich raqamli iqtisodiyotda blokcheyn texnologiyalari

Computer 
Crime and Security Survey FQB
yillik hisobotlarida keltirilgan. Shunday qilib, 
ushbu tadqiqotlar ma’lumotlariga ko‘ra, xodimlarning ehtiyotsizlik va noqonuniy 
harakatlari oqibatida yetkaziladigan ziyon viruslar va xakerlar hujumlari, 
shuningdek, axborot olish maqsadida bevosita ziyon yetkazadigan dasturlar joriy 
qilish oqibatida yetkaziladigan ziyondan bir necha marta kattadir. Bu hali, ichki va 
tashqi qoidabuzarlarning aybi bilan ro‘y bergan voqealar sonini taqqoslash 
mumkin bo‘lgan 2007 yilda ro‘y bergandi.Axborot havfsizligiga oid qattiq 
talablarni ta’minlash axborot texnologiyalari hayotiylik davrining barcha 
bosqichlariga mos keluvchi chora-tadbirlarni amalga oshirishni ko‘zda tutadi. Bu 
chora-tadbirlarni rivojlanish risklarni tahlil qilish va javob tariqasidagi choralar 
tanlash yakunlanganidan so‘ng amalga oshiriladi. Mavjud rejimning havfsizlik 
siyosatiga muvofiqligini vaqti-vaqti bilan tekshirish, axborot tizimi (texnologiyasi) 
belgilangan havfsizlik standarti talablariga muvofiqliginisertifikatlash bu 
rejalarning majburiy tarkibiy qismlari hisoblanadi. Sanab o‘tilganlarning barchasi 
risklarni boshqarish hisoblanadi.Umuman olganda, har qanday murakkablikdagi 
tizimni boshqarish uchun tizimga hizmat ko‘rsatishning qat’iy, lekin oddiy 
reglamentini yaratish va tizim sozlamalari ushbu reglamentga muvofiq o‘zgarishi 
ustidan nazoratni ta’minlash zarur. Bunday tizimlarni joriy qilishda tashkilot aniq 
ifodalangan havfsizlik siyosatiga ega ekanligi ko‘zda tutiladi. Bu siyosataxborot 
tizimlari haqidagi axborot bilan birgalikda kelgusida boshqaruv tizimining tamal 
toshi bo‘lib hizmat qiladi. Axborot tizimining o‘zini tavsiflashga keladigan 
bo‘lsak, odatda quyidagilarni bilish zarur: 

axborot resurslari ro‘yxati. Resurs degandamuayyan serverlar va ulardagi 

---

91 
papkalar, foydalaniladigan ilovalar, asbob-uskunalar va hatto tarmoq 
segmentlari tushuniladi; 

resurslar havfsizligi uchun javobgarlar. Bu resurslar egalari, bo‘linmalar 
rahbarlari, havfsizlik hizmati hodimlari va boshqalar bo‘lishi mumkin; 

resurslarni idora qilish uchun mas’ullar; 

axborot tizimi resurslari o‘zaro qanday bog‘liqligi. Gohida ilovaning normal 
ishlashi uchun sozlamalar kompleksiga zarur–ilovaning sozlamalaridan tortib 
kommutatsiya asbob-uskunalarigacha kiradi. Ammo barcha sozlamalarni 
bajarib, lekin ichki tarmoqlararo ekranda ruxsat beradigan qoidani yozib 
qo‘yishni esdan chiqaradigan bo‘lsak, vazifaning yechimi barbod bo‘ladi; 

kompaniyaning shtatlar strukturasi. Ma’lum bir lavozimn egallab turgan shaxs 
qaysi resurslarga va qanday ulanishi mumkinligi. 
Shunday qilib, yuqorida aytib o‘tilganlar, olingan axborot asosida boshqaruv 
tizimi korxona axborot tarmog‘ining axborot havfsizligi me’yorlarga mos 
keladigan ideal modelini tuzadi. Bu fursatni havfsizlikni boshqarish tizimining 
ishida boshlang‘ich deb hisoblash mumkin. Endilikda axborot tizimi 
sozlamalarinng o‘zgarish masalalari bo‘yicha barcha muloqotlar axborot 
havfsizligi bo‘limining nazorati ostida bo‘lgan havfsizlikni boshqarish tizimi 
tarkibiga kiradigan hujjat aylanmasi ixtisoslashgan tizimida nazoratdan o‘tadi. 
O‘zbekistonda raqamli iqtisodiyotning innovatsion ta’lim muhitini shakllantirish 
O‘zbekistonda muhtaram prezidentimiz “