Gulyamov saidahror saidahmedovich raqamli iqtisodiyotda blokcheyn texnologiyalari

O‘zbekistonni raqamli rivojlantirishda innovatsion ta’lim tizimiga 
qo’yiladigan yangi talablar: 

Yangi ta’lim modeli, ya’ni, “qobiliyatni rivojlantirish va innovatsiyalarga 
o‘rgatish”ni (kreativlik va tanqidiy fikrlash mexanizmlariga o‘rgatish) joriy 
etish 

XORIJIY VA O‘ZBEKISTON O‘QUV ADABIYOTLARIDAN o‘qituvchi
KAMCHILIKLAR TOPISH jarayonini o’rganish va qaysi o‘qituvchi ko‘proq 
kamchilik topsa, unga o’z sohasi bo’yicha yangi darslik yozishni topshirish.

Oldindan tarqatilgan ma’ruza matnlardan va ilmiy maqolalardan talabalar 
mustaqil tayyorlanib, kamchiliklarni topib, xar dars boshlanishidan oldin 
o‘qituvchi savol-javob yoki test qilib, keyin tushunmaganlarini o‘rgatsa, 
o‘quv soatlari 30-50%ga tejalib, fanni o‘zlashtirishi darajasi esa 70-80% ga 
ko‘tarilar edi. 

Maktabgacha ta’lim muassasasidan boshlab, bola qobiliyati qaysi sohaga mos 
ekanligini aniqlab, uning har yilgi rivojlanish omillarini tahlil qilish. 

Ta’limda bilim berish bilan birga bilimni amaliy ishlatishga o‘rgatish.

Ta’lim tizimida IQ test orqali miya qobiliyatini o‘sishini tahlil qilishni joriy 
etish (Germaniya tajribasi:10-12 yoshida IQ≥130 bo’lganlarni mahsus 
maktablarda o‘qitishadi). Biz ham shu usulda ajiratib olingan bolalarga 

---

94 
nufuzli Prezident maktablari va litseylarida miya qobiliyatini o‘stirish 
omillarini ishlatib, keyin ta’lim berishimiz kerak. 

Prezident maktablari va litseylariga kirish imtixonlarini OTM abiturientlari 
testliriga o‘xshagan holda markazlashtirish

Mnemonika, mental arifmetika va shaxmatga yoshlikdan o‘rgatish. 

Ta’lim tizimiga 50% dan ortiq ta’sirga ega bo‘lgan tashqi omillar mavjud 
bo’lib (innovatsion oila, innovatsion tibbiyot, aql tarboyasi, innovatsion 
mahalla), ularning ta’lim sifatiga ta’sirini o‘rganish va tahlil qilish kerak. 

Qobilyatni (miya xotirasi, o‘ylash tezligi va mantiqni) rivojlantiradigan aqliy 
tibbiyot sohasi mutaxassislarini tayyorlash kerak. 

Innovativ talabalarga va innovatsiyalarga homiylik qiladigan biznes muhitini 
(homiylik va innovatsiyalar hususiy agentligini, ushbu agentlik texnologik 
yechimdan yoki innovatsiya tadbiqidan olinadigan foydadan ulush oladi) 
shakllantirish kerak. 

Ta’lim tizimida hozirgi kunda IIB hamda DHQ bilim yurtlarida faoliyat 
ko‘rsatayotgan qobiliyat va xotirani rivojlantiradigan kafedralar va markazlar 
ochish. 

Maktablarda 5-sinfdan yuqorilashgan sari o‘tilgan fanlardan fikr va 
mulohazalar bildirilgan (50-1000 so‘z o‘lchovida, sinf yuqorilagan sari 
so‘zlar ham ko‘payadi) yozma oraliq va yakuniy nazorat imtixonlar tizimida- 
ESSAY lar yozishni tashkil qilish bilan yozma o‘ylash va fikrlashga
o‘rgatish. 

Ko‘proq badiiy kitoblarni, adabiyotlarni o‘qitishga undash, diktant, insho 
yozishga e’tiborni kuchaytirish zarur (hozirgi davrda ko‘pchilik talabalar o‘z 
biografiyasini yoki xatni ham yoza olmaydilar). 

Eng yaxshi pedagoglar darslarini masofadan o‘qitish orqali qishloq joylarga 
yetqazish. Bu bilan bir vaqda o‘qituvchilarning xam malakalari oshadi.

Yetuk OTMlar va maktablarning filiallarini viloyatlarda ko‘paytirish.

---

95 

Abiturientlarning OTM larga qabulini test markazlarida onlayn usulda va 
oshkora tashkil etish. 

Pedagogika va yuqori texnologiya mutahasislariga (ayniqsa, IT-dasturiy 
mahsulotlarnini ishlab chiqish sohasi) yuridik, diplomatiya va boshqa o’quv 
yurtlariga kira olmagan yuqori balli (180-200) abiturientlarni jalb qilish 
mexanizmlarini ishlab chiqish zarur.

Bakalavrlarning BMI larida (gumanitar sohasidan tashqari) xorijiy IT-
texnologiyalarni O‘zbekistonda joriy etish jarayoniga ilmiy rahbari bilan 
birgalikda jalb etish va ularni homiylar yordamida amalga oshirishni 
shakllangtirish. 

Magistraturani (gumanitar mutahasisliklardan tashqari ) to‘liq ingliz tiliga 
o‘tqazish (Germaniya, Koreya va Yaponiya tajribasi singari) 

Magistrlik dissertatsiyalarida xorijiy IT-texnologiyalarni modernizatsiya 
qilish va ishlab chiqishga homiylar yordamida joriy qilish. 

BMI, MD va doktorlik dissertatsiyalarni mavzularini xorijdagi 
innovatsiyalarni O‘zbekistonda joriy etish muamolariga qaratish. 

Horijda o‘qtuvchilarni malaka oshirishning 3+1 modelini ishlatish: 3 oy 
O‘zbekistondagi Vestmister, Singapur, Turin, Gubkina, MGU filiallarida 
studentlar bilan birgalikda o‘qitish va imtixonlar topshirtirish, so‘ng 
boradigan xorijiy universitetda internet orqali masofadan o‘qitish (MOOC – 
plarformalari orqali masofadan o‘qitish 5-7 barobar arzon turadi), keyin esa 
horijiy amaliyotga 1-3 oyga yuborish. Bu usul katta iqtisodiy samaradorlik 
beradi. 

Oliy ta’limda OCHIQ UNIVERSITETLARNING (3 OYDAN 1 YILGACHA 
IT-MUTAXASSISLIKLARGA 
MASOFADAN 
o’qitadigan 
kurslar) 
normativ-huquqiy bazasini va xorijiy o‘quv kurslarining o’zbek tilidagi 
axborot bazasini yaratish. 

Innovatsion iqtisodiyotda ish bilan bandlarning ichida oliy ma’lumotlilarni 
soni 50% oshiq bo‘lishi kerak. Shuning uchun ham AQSH va Rossiya 

---

96 
Federatsiyasi tajribasini hisobga olib, O‘zbekistonda Davlat – xususiy 
sherikchilikda sifatli nodavlat IT-mutahasislarini tayyorlaydigan OO‘YU 
larini ko‘paytirish zarur. Bunda Davlat byudjetiga ham ortiqcha og‘irlik 
tushirmaydi, hamda ishsizlikni kamaytirib, yoshlarni terrorizm va ekstremizm 
oqimlaridan saqlaydi 
Mamlakatimizdagi axborot havfsizligi bozorining o‘ziga keladigan bo‘lsak, 
bu yerda vaziyat quyidagicha. O‘zbekistonda axborotni himoya qilish masalalariga 
axborot texnologiyalari, bank sektori, uyali aloqaga aloqasi bo‘lgan kompaniyalar, 
qimmatli qog‘ozlar bilan operatsiyalarni amalga oshiradigan kompaniyalar ko‘proq 
duch keladi. Boshqa tashkilotlarga keladigan bo‘lsak, turli tadqiqotlar natijalariga 
ko‘ra, bu tashkilotlarning aksariyati rahbarlariasosiy tahdid turlari haqida biladi, 
lekin ko‘zga tashlanadigan tahdidlar bo‘lmasa, axborot havfsizligini ta’minlashdan 
ma’no yo‘q deb hisoblaydi. Ya’ni axborotni himoya qilish sohasida asosiy 
muammo – unga kompaniyalar rahbariyati tomonidan yetarlicha e’tibor 
qaratilmasligi va oqibatda, uni moliyalashtirishda yuzaga keladigan taqchilliklar 
hisoblanadi. Kompleksli axborot havfsizligini ta’minlash uchun qo‘llanadigan 
tizimlar strukturasiga o‘tishda shuni aytib o‘tish joizki, ular sezilarli darajada 
rivojlanishga qaramay – hozirgi paytda mamlakat axborot havfsizligi bozorining 
asosiy qismini tarmoqlararo ekranlar, hujumlarni aniqlash tizimlari (