Shahada: ashhadu anna Muhammadan a’bduhu va Rosuluh. Namoz, ro’za va Haj ruknlari

”ashhadu 
alla la ilaha illaloh”
ni da’vo qilganidan keyin, uning bo’yniga namoz o’qishlik farz 
bo’ladi. Namozni ado etishligi farz bo’ladi, agar u namozni ado etmasa, Islomning 
bitta ruknini qilmayotgan bo’ladi. Islom ruknini qilmayotgan odam musulmon 
emas, deb sanaliniladi.
Xuddi shuningdek, Ramazon kunlarida bemalol ko’chada ovqat yeb yurgan 
odam ham. Ramazonda ovqat yeyishdan hayo qilmagan odam Islomning ildizlarini 
ushlamagan, Islomning ruknlarini qilmagan odam sanaladi.

---

 
Hajning dalili: 
 
َِّْ ِلِل َو
ْ
ىَلَع
ْ
ِْساَّنلا
ْ
ُّْجِح
ْ
ِْتٌَْبْلا
ْ
ِْنَم
ْ
َْعاَطَت ْسا
ْ
ِْهٌَْلِإ
ْ
ًْلٌَِبَس
ْ
ْ ۚ
ْْنَم َو
ْ
َْرَفَك
ْ
َّْنِإَف
ْ
ََّْاللّ
ْ
ْ ًِنَغ
ْ
ِْنَع
ْ
َْنٌِمَلاَعْلا
 
”Va yo’lga qodir bo’lgan insonlar zimmasida Alloh uchun mana shu uyni 
haj-ziyorat qilish burchi bordir. Kimda kim kofir bo’lsa 
(ya’ni, Ka’bani ziyorat 
qilish farz ekanini inkor qilsa)
, bas, albatta Alloh butun olamlardan Behojat 
bo’lgan Zotdir” 
(Оли Имрон: 97). 
Alloh Taolo insonlarning bo’yniga Baytullohni tavof qilishni yozdi. Alloh 
Taoloning farz qilgan ibodatlarida ham, Haj ibodatiga qaraydigan bo’lsak, kimki 
unga qodir bo’lsa, degan joyi bor. Bir umr Hajga bormay o’tgan odamni musulmon 
emas, deya olmaymiz. Chunki, Alloh Taolo O’zi chegirma qilib qo’ydi, kimki yo’lga 
qodir bo’lsa, deb. Bir umr Haj qilmasdan o’tgan odam musulmon sanalaveradi, 
chunki, uning ketiga Alloh Taoloning O’zining izni bor, Hajga qodir bo’lsa, yo’liga 
qodir bo’lsa, degan. Yoki, bo’lmasa, Ramazonga qaraymiz, Ramazonga qaraydigan 
bo’lsak, mana shu Baqara surasi 183-oyatining ketidan, va lekin sizlardan kasallar, 
safarda bo’lganlar, deb, unga ham Alloh Taolo Qur’oni Karimda O’zi chegirma 
berdi. Yoki bo’lmasa, zakot farziga qaraymiz, zakotda ham o’zining nisobini 
belgilab berdi. Lekin, unga qodir bo’lganlar namozni barpo qilsin, demadi. Namoz 
shunday ibodatki, u insonga eng og’ir mashaqqatli holatda ham o’qishlikka izn, 
chora berib qo’yilgan ibodat turidir.
Alloh Subhanahu Taolo Hajning, zakotning, ro’zaning chegirmasini chiqarib 
tashlagani, unga qodir odamlarni hisoblab qo’ygan bo’lsa ham, namozga unaqa 
imkon bermadi. Sababi, turib o’qiy olmasang, o’tirib o’qi, o’tirib o’qiy olmasang, 
yotib o’qi, yotib o’qiy olmasang, hech bo’lmasa, ko’zlar bilan qalbda imo-ishora 
qilib o’qigin. Namozga shuning uchun ham hech qanaqa uzr bo’lmaydi. Mayli, Hajga 
bormasa, aytaylik, uning qodir bo’lmagan joyi bordir, zakot bermasa, nisobiga 
yetmagandir, ro’za tutmasa, sog’lig’iga to’g’ri kelmagandir, chunki, Alloh 
Subhanahu Taolo O’zining uzrli sabablarini, uzrli holatini ko’rsatib qo’ygan va 
ularni kechirib, ularni qatordan, ya’ni farzni qilmaganlar gunohkorlar, osiylar 
degan qatordan chiqarib qo’yadigan holatlarini zikr qilgandir, lekin namoz 
masalasida, agar qodir bo’lsang, namoz o’qigin, degan joyi yo’q. Shuning uchun 
namoz shunaqa masalaki, unda odamzotning kim ekanligi ajraladigan narsa va bu 
tashqariga bilinadigan narsa. Va bu masalani na Haj masalasida, na ro’zani 
tutmasligi masalasida, na zakotni bermasligining oqibatidan bilib olomaydigan 
masalani namozni barpo qilish, qilmasligining orqasidan bilib olsa bo’ladi.
Alloh Taolo Hajni farz qilar ekan, oyatning oxirida,