Хожибойга ma'ruza



Download 442,15 Kb.
Pdf ko'rish
bet64/99
Sana24.02.2021
Hajmi442,15 Kb.
#59630
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   99
Bog'liq
ozbek tili leksikologiyasi

Sof  o'zbek  so'zlari-  o'zbek  tilining  o'zida  yasalgan  leksemalar.  Ular  o'z 

qatlamning  ikkinchi  (nisbatan  yangi)  qismini  tashkil  qiladi.  Bunday  yasalishning 

quyidagi turlari bor: 

a)  semantik  usul-  ma'no  taraqqiyoti  mahsuli  sifatida  yangi  leksemaning 

yuzaga  kelishi:  ko'k  («rang»)  -ko'k  («osmon»),  yetti  («son»)  -yetti  («ma'raka 

nomi»), yupqa (sifat) –yupqa (ot: «ovqatning bir turi») kabi; 

b)  affiksatsiya  usuli.  Bunda  o'zak  va  affikslar  turli  til  materiallari  bo'lishi 

mumkin, ammo ularning qo'shilishi o'zbek tili tarkibida yuz beradi, o'zbek tilining 

so'z  yasash  qoliplariga  asoslanadi,  shu  sababli  bunday  yasama  so'zlar  o'zbek 

tilining  o'z  qatlami  birligi  sanaladi.  Masalan:  bosh  (umumturkiy)+  «-la»  (o'zb.)–



boshla (o'zb), temir (umumturkiy)+ «-chilik» (o'zb.)-temirchilik (o'zb.), jang (f-t.)+ 

«-chi»  (o'zb.)-jangchi  (o'zb.),  madaniyat  (ar.)+  «-li»  (o'zb.)-  madaniyatli  (o'zb.), 



obuna (r-b.)+ «-chi» (o'zb.)- obunachi (o'zb.), axta (mo'g'.)+ «-chi» (o'zb.)- axtachi 

(o'zb.),  «be-»  (f-t.)+  bosh  (umumturkiy)-bebosh  (o'zb.)+  «-lik»  (o'zb.)-beboshlik 



(o'zb.),  bil  (umumturkiy)+  «-im»  (o'zb.)  –bilim  (o'zb.)+  «-don»  (f-t.)-  bilimdon 

(o'zb.) kabi. 

Sof  o'zbek  so'zlarining  yasovchi  asosi  arabcha  yoki  ruscha-baynalminal 

bo'lganda,  yasalmaning  o'zagida  yoki  asosida  ikki  unli  yonma-yon  kelishi,  so'z 




boshida  ikki-uch  undosh  qatorlashishi  mumkin:  maorifchi,  matbaachi,  doirachi, 

saodatli, manfaatli, dramnavislik, drenajlanmoq, plakatbop, planbozlik.  


Download 442,15 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   99




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish