Хожибойга ma'ruza

Partonimiya 

Partonimiya-leksemalarning 

ma’no 

guruhlarida 

butun-bo’lak 

munosabatlarining  ifodalanishi.  Masalan,  avtomobil  (butun)–  kuzov  (bo’lak)– 

motor  (bo’lak)–  g’ildirak  (bo’lak)  va  b.lar.  Yana:  uy  (butun)–  xona  (bo’lak)– 

ayvon  (bo’lak)–  koridor  (bo’lak).  Bularda  avtomobil  (birinchi  qatorda)  va  uy 

(ikkinchi  qatorda)  leksemalari  bosh  so’zlardir.  Ayni  paytda  kuzov  (butun)-  eshik 

(bo’lak)-  yukdon  (bo’lak)  –  oyna  (bo’lak)-  bamfer  (bo’lak)  qatorida  kuzov 

leksemasi;  xona  (butun)  –  oyna  (bo’lak)  –  eshik  (bo’lak)  qatorida  esa  xona 

leksemasi bosh so’z sanaladi. 

Ma’lumki,  leksemaning  ma’nosida  borliqdagi  narsa-hodisalarning  inson 

ongidagi in'’kosi ifodalanadi, demak, ma’nolar tizimidagi bo’lak-butun munosabati 

negizida  ham,  aslida,  borliqdagi  butun-bo’lak  munosabatlarini  tilda  ifodalash 

zaruriyati yotadi. 

Partonimiya  hodisasini  o’rganish  lug’at  boyligi  tizimining  “sir”larini  ochish, 

so’z ma’nolarini aniq va o’g’ri izohlash nuqtai nazaridan ahamiyatlidir. 

                                                                                                                                                                                           

Сафарова Р. Гипонимия в узбекском языке. АКД. –Т., 1990. 

1. Ne’matov H, Rasulov R. O’zbek tili sistem leksikologiyasi.-T. “O’qituvchi”, 1995. 108-b. 

2. Qarang. Alisher Navoiy. Mukammal asarlar to’plami. Yigirma tomlik. 16-tom. –T. “Fan”, 2000, 14-15-b.  

3.  Ne’matov  H,  Rasulov  R.  O’zbek  tili  sistem  leksikologiyasi  asoslari.-T.  “O’qituvchi”,  1995.    17.  108-110-b.  Orifjonova  Sh.  O’zbek  tilida 

lug’aviy  graduonimiya.  NDA,  -T.:  1996.  Orifjonova  Sh.  Darajalanish  (graduonimiya).  Respublika  yosh  filolog  olimlarining  tantanali  ilmiy 

anjumani materiallari.- T.: 1991. Narziyeva M. Shaxsni yosh belgisiga ko’ra atovchi so’zlar gruppasining ichki klassifikatsiyasi haqida. O’zbek 

tilini sinxron o’rganish masalalari.-T.: 1987. Qilichev E. Hozirgi o’zbek adabiy tili. Ma’ruza matnlari. – Buxoro. “Buxoro universiteti” nashriyoti, 

2001, 75-76-b. Гиясов С. Семантическая структура и компонентный анализ качественных прилагательных узбекского языка. АКД. –Т. 

1983. 

 

 

 

---

Bu  hodisa  H.  Ne’matov,  R.  Rasulov,  E.  Qilichev  kabi  tilshunoslarning 

ishlarida ma’lum darajada o’z talqinini topgan. 

 

               Tekshirish savollari va topshiriqlar  

1.

 

Giponimiya nima ? 

2.

 

Gipo-giperonimik munosabatlarni qanday tushunasiz ? 

3.

 

Graduonimiya hodisasi haqida ma’lumot bering. 

4.