Ўзбекистон республикаси олий мажлис сенати аграр, сув хўжалиги масалалари ва экология

 
Беда бўйича тажриба олиб борган олимларнинг натижаларини қиѐсий ўрганиш, метр ҳисобида 
Муаллифлар 
Ф.И.Ш. 
пичан 
ҳосили, 
ц/га ҳис. 
Тажрибадан олдин 
тупроқни сизот 
сувлари сатҳи 
Тажриба йиллари давомида сизот 
сувлари сатҳини ўзгариши 
1-йили 
2-йили 
3-йили 
Мухаммаджонов 220 
3-4 
3.0-4.0 
2.5-3.0 
2.0-2.5 
Мирзажонов 
230 
4-5 
4.0-5.0 
3.5-4.0 
3.0-3.5 
Мирзаев 
212 
3-4 
3.0-3.5 
3.0-3.5 
2.5-3.0 
Холиқов 
194 
2-3 
2.5-3.0 
2.5-3.0 
1.5-2.0 
Академик Мирзажонов маълумотларидан ҳам юқоридаги каби маълумотларни кўришимиз 
мумкин. Аммо, бу ерда ҳам беда экилганини биринчи йили сизот сувлари сатҳини ўзгармай қолишига 
тажриба жойининг тупроғи таркиби эмас, балки сизот сувлари сатҳини нисбатан пастлиги натижасида 
беданинг илдизларини тупроқнинг пастки қисмига тўлиқ кириб бормаганлиги бўлса керак. Тажрибанинг 
кейинги йиллари бедани жадал ўсиши сабабли илдиз системаси ҳам тупроқнинг пастки қисмига кириб 
борган. Бунинг самараси ўлароқ, сизот сувлари сатҳини сезиларли пасайишида ҳам кўришимиз мумкин. 
Унда сизот сувлари сатҳи дастлапбкисига кўра 1.5-2.0 метрга камайганлигини кўришимиз мумкин.
Мирзаевнинг маълумотига келадиган бўлсак, у олиб борган тажриба йилларида сизот сувларининг 
сатҳи беда экилишидан олдингисига нисбатан камроқ пасайганини кузатишимиз мумкин. Чунки, 
авторнинг маълумот беришича тажриба майдонларида сизот сувларининг жойлашиши нисбатан юза 
ҳамда пастки қисмида арзик (ўсимлик илдизларини кириб бориши қийин бўлган қатлам) борлиги 
айтилган. Шунинг учун сизот сувлари сатҳи атига 0.5-1.0 метрга пасайган холос. Бундан ташқари тажриба 
даласида беданинг кўчатлари сонини камлиги ва поя ва баргларини яхши ривожланмаганлиги натижасида 
ҳосилдорликни нисбатан кам олинганлиги бўлса керак. 
Холиқовнинг Тошкент вилоятида олиб борган тажрибаларига кўра, сизот сувлари сатҳи 
дастлабкисидан жуда кам миқдорда ўзгарганлигини кузатамиз. Бунда сизот сувлари сатҳи дастлабкисидан 
1-1.5 метрга пасайган ҳолос. Бунинг сабаби деб, автор кўчат қалинлигини кам бўлганлиги билан 
изоҳлаган. 
Хулоса қилиб айтганимизда, бедани экиш меъѐри тупроқ-иқлим шароитини, экиш муддатларини 
ва уруғни экишга яроқлилигини ҳисобга олган ҳолда экиш билан кўчатларни тўлиқ бўлиши 
таъминланади. Бу бедани ўсув даври давомида ер ости сувларини кўп ўзлаштиришига, натижада сизот 
сувлари сатҳини пасайишига олиб келади. Бу тупроқларни шўрланишини ва атроф муҳитни 
ифлосланмаслигини таъминлайди.