Ўзбекистон республикаси олий мажлис сенати аграр, сув хўжалиги масалалари ва экология

саноат махсулотлари
200 хилдан ортиқ ҳар-хил маҳсулотлар ишлаб чиқарилмоқда ишлаб чиқариш 
учун соянинг озиқ-овқат саноати ва чорвачиликда ишлатилмайдиган чиқиндиларидан турли махсулотлар - 
қурилиш плиталари, матолар, сунъий ўғитлар, соя мойи ишлаб чиқариш қолдиқларидан бўѐқ, совун, лақ 
қора бўѐқ, резина махсулотлари ишлаб чиқариш мумкин. Техника экини сифатида соя совун, лак-бўѐқ, 
тўқимачилиқ кимѐ ва саноат тармоқларида қўлланилади. Соядан пластмасса, плѐнка, линолеум, техник 
мой ва бошқа кўпгина махсулотлар тайѐрланади. Бундан ташқари, жун газламалар ишлаб чиқарилади. 
Уларни ҳақиқий жунли матолардан ажратиш мушкул. [ 2] 
-
агротехник аҳамияти
соя муҳим ризобиум бактериялари (Rhizobiцm Japonica) билан симбиоз 
эвазига ҳаво азотини ўзлаштириш биологик хусусиятга эга.Бунинг эвазига сояда экологик тоза маҳсулот
етиштириш имконияти мавжуд.Соя агротехник ахамиятга эгадир. бир йилда 1 га да ўртача 70-100 кг азот 
тўпланади. Соядан сўнг дала бегона ўтлардан анча тозаланади, соя кўпгина экинларга яхши ўтмишдош 
бўла олади. Бундан ташқари соя сидерат экин сифатида хам қўлланилади. Бу ўсимликнинг тупроқ 
унумдорлигини ошириш борасидаги аҳамияти каттадир. Ундан алмашлаб экишда фойдаланиш катта 
самара беради. Чувалчанглар, ризобиум бактериялари ва бошқа фойдали организмлар яшаши учун қулай 
муҳит пайдо бўлади. 
Соя илдизлари орқали ҳаводан соф азотни ўзлаштириб, тупроқни бойитади. Ўсимлик ўсиш даврида 
ўзи учун ҳам, ўзидан кейинги ўсимлик учун ҳам маълум миқдорда азот қолдириб кетади. Яъни у тупроқ 
таркибини яхшилаб, биологик жараѐнларнинг фаоллигини оширади 
-
доривор экин сифатида
қўлланади, оқсилни етишмаслиги кўпгина касалликларни келтириб 
чиқаради, оқсилли соя маҳсулотларини ошириш,инсон саломатлигини яхшилаш имконияти мавжуд.соя 
маҳсулотлари анча касалликларни даволашда қўлланилади-атеросклероз, гипертония, юрак ишемияси, 
миокард-инфарктни ўтказгандан кейинги тикланиш даврида, ўт пуфагининг сурункали яллиғланиши, 
қандли диабет, сурункали қабзият, ѐғ босиш, таянч-харакат органлари касалликлари (артрит, артроз), 
аллергик касалликлар қон плазмалари, кўзойнаклар учун сифатли линзалар олинади. Соя сутини ичаклар
яллиғланганда, қорин тифида, сурункали ва ўтлар юқумли касалликларда ичиш жуда муҳимдир. 

---

124 
Фармокологияда диабет ва бош мия касалликлари учун тайѐрланадиган дори-дармонларга соя 
қўшилади. Швецариялик медик олимлар соя оқсилидан қон плазмаси тайѐрлашни ҳам йўлга қўйдилар. 
Соя донидаги углеводлар асосан сахароза кўринишида бўлади, у сувда тўлиқ эрийди. Унинг 
таркибида кўп миқдорда А, Д, Е, С витаминлари бор. 
Серқиррали хусусиятларини эътиборга олиб соя ўсимлигини Ўзбекистонда кенгайтириш лозим.