V bob. Mehnat bozori statistikasi

5.4. Ish vaqti balansi.
Ish vaqtidan foydalanish darajasini tahlili ish vaqti balansi asosida 
amalga oshiriladi. Ular kishi-kunlari va kishi-soatlarida tuzilib, ikki 
qismdan iborat bo‘ladi: chap qismida “ish vaqtidan foydalanish” 
ko‘rsatiladi.
Chap qismi quyidagilardan tashkil topadi:
1) kalendar vaqt fondi;
2) bayram va dam olish kunlari;
3) tabel vaqt fondi;
4) navbatdagi mexnat tatillari;
5) maksimal imkoniyatli ish vaqti fondi.
Ish vaqti resurslarini kishi-soatlarida ifodalash uchun, ko‘rsatkichlarni 
belgilangan ish vaqti uzunligiga ko‘paytiriladi.
“Ish vaqtidan foydalanish” qimida maksimal imkoniyatli ish vaqti 
fondini tarkibi ko‘rsatiladi va u uch qismdan iborat bo‘ladi: amalda 
ishlagan ish vaqti fondi, uzurli sabablar bilan ishlamagan vaqt va ish 
vaqtini yo‘qotish.
Amalda ishlangan ish vaqti fondi - belgilangan rejim asosida 
ishlangan vaqtni ifodalaydi. Odatdan tashqari ishlangan vaqt (bayram va 
dam olish kunlari, smenadan tashqari ishlangan)lar balansdan tashqarida 
ko‘rsatiladi.
Uzrli sabablar bilan yo‘qotishlarga quyidagilar kiradi:
- betobligi sababli, yoki betob bolalarni boqish;
- o ‘quv ta’tillari (sirtqi talabalar uchun, korxona tomonidan 
yuborilgan o ‘qish va malaka oshirishlar va h.k.);
- qonun bilan belgilangan ishga kelmasliklar (davlat topshiriqlarini 
bajarish, masalan, voenkomatga yoki sudga chaqirilishi).
Ish vaqtini yo‘qotuvlariga quyidagilar kiradi:
91

---

- kun bo‘yi to ‘xtab turishlar;
- kechikib kelishlar, vaqtli ketishlar;
- rahbariyat ruxsati bilan ishga kelmaslik;
- yalpi ishga kelmaslik (ish tashlashlar va h.k.)
Balansning 
o‘ng 
qismi yuqorida keltirilgan uch bo‘limning 
yig‘indisidan tashkil topadi va kishi-kunlar va kishi-soatlarda ifodalangan 
maksimal imkoniyatli ish vaqti fondini bildiradi.
Masalan, avvalgi misolda keltirilganlarni quyidagi m a’lumotlar bilan 
to ‘ldiramiz: Aprel oyida ishga kelmasliklar (kishi-kunlarida): betobligi 
sababli - 56, o ‘qish tatillari - 20, progullar-4, rahbariyat ruxsati bilan - 12, 
qonun bo‘yicha ishga kelmaslik - 60.