Annotatsiya ushbu ma’ruza matnda, mavzular haqida tushuncha, ularning tasnifi, dori preparatlarining yangi avlodlari, tibbiyot amaliyotida eng ko’p qo’llaniladigan xillari haqida axborot berilgan. Ma’ruzalar matnining

Kretinzim
-qalqonsimon bezning tug`ma yetishmovchiligi 
Markaziy nerv sistemasi endokrin bezlar ishlab chiqaradigan gormonlar orqali 
organizmning o`enshini, jins sifatida rivojlanishini, qator a`zolar faoliyatini, moddalar 
almashinuvini boshqaradi, shu tufayli organizmdagi doimiylikni — g.omeostazni 
me`yorida tutib turadi, Markaziy nerv sistemasi endokrin bezlar bilan gipotalamus orqali 
bog`lanadi. Gipotalamusning neyrosekretor hujayralarida past molekulali peptidlar — 
liberin va statinlar ajralib chiqib, gipofiz oldi qismidan trop gormonlar hosil bo`lishiga va 
qonga ajralishiga ta`sir ko`rsatadi. Gipofizning trop gormonlari esa organizmda qolgan 
endokrin bezlar faoliyatini boshqaradi. 
Ichki sekresiya bezlari faoliyati susayganda ulardan gormon ajralishi kamayadi, 
butunlay ajralmay ham qoladi, okibatda turli endokrin kasalliklar paydo bo`ladi. Bu 
kasalliklarda gormonal moddalar o`rinbosar sifatida ko`llanadi. Ayrim hollarda 
kasalliklar ichki sekresiya bezlari faoliyati oshib ketgani tufayli ham kelib chiqadi. Bunda 
bezlar faoliyatini kamaytiradigan, ularga karshi ta`sir kiladigan moddalar qo`llanadi. 
Gormonal moddalar faqat endokrnn kasalliklarda emas, balki boshqa kasalliklarni 
davolashda patogenetik davo sifatida ko`llanadi. 
Gormonal moddalar hayvon a`zolaridan — ichki bezlaridan, siydikdan hamda sintez 
yo`li bilan olinadi. Hayvonlardan olinadigan gormonal moddalar faoliyati o`zgaruvchan 
bo`lib, ta`sir birligida (TB) o`lchanadi va vaqtivaqti bilan ular hayvonlarda Davlat 
Farmakopeya usullari bilan aniklab turiladi. 
Gormonal moddalar kimyoviy tuzilishi jihatidan 3 turkumga bo`linadi:
1.
Oqsyal va polipeptid unumli gormonal moddalar (gigvdfiz, qalqonsimon'' bez 
osti bezi, oshqozon osti bezi moddalari).
2.
Aminokislota unumlari (qalkonsimon bez moddalari).
3.
Steroid birikmalar (buyrak usti bezi po`stlog`i va jinsiy a`zolarning gormonal 
moddalari). 
Gormonal moddalarga prostaglandinlar ham kiradi, ular to`yinmagan yog 
kislotalardan iborat bo`lib, faqat endokrin bezlarda emas, boshka ko`p a`zo to`qimalarida 
ham hosil bo`ladi, shuning uchun prostaglandinlar to`qima gormonlari deb ataladi. 
Gormonal moddalar to`qima reseptorlariga ta`sir ko`rsatadi, ular hujayralar ichida 
bo`ladi. Oqsilpeptidli gormon moddalari, prostaglandinlar, buyrak usti bezi, miya 
qismining gormonal moddalari asosan hujayra membranalari yuzasidagi reseptorlarga 
ta`sir ko`rsatadi. Ushbu gormonal moddalar ta`sirida hujayralarda adenilatsiklaza 

---

fermenti faolligi, siklik AMF, siklik GMF lar hajmi oshib boradi. Siklik AMF 
fosfodiesteraza fermentining kamayishi hisobiga ham oshishi mumkin. Siklik GMF esa 
proteinkinazalar faolligini, xujayra ichida bo`ladigan jarayonlarni kuchaytiradi. 
Steroid gormonal moddalar, qalqonsimon bez moddalari membranalardan hujayra 
ichidagi sitoplazmatik reseptorlar bilan birikib, mag`izga o`tib oqsillarni ko`paytiradi. 
Steroid gormonal moddalar — hujayra membranalari yuzasidagi reseptorlarga ham ta`sir 
ko`rsatishi mumkin.