Fiziologiyasi va gigiyenasi

M ensturatsiya. 
O 'tish davrida qizlarda mensturatsiya yuz 
beradi. Bu esa ularning tuxumdonlari otalanish xususiyatiga ega 
bo'lgan yetilgan tuxum hujayrasini ishiab chiqara boshlaganidan 
dalolat beradi.
M ensturatsiya 11-12 yoshdan oldin va 17-18 yoshdan keyin 
boshlanmagan b o ‘lsa m o'tadil hisoblanadi. M ensturatsiya 4 5 -
54 yoshgacha, ya'ni klimakterik yoshgacha davom etadi.
Kuchli asabiy buzilishlar. kuchli jism oniy og'riq, shimoldan 
janubga o'tish. tekislikdan baland to g ’ sharoitiga almashinishlar 
menstrual siklning buzilishini chaqirishi mumkin. Bulaming ham- 
masi mensturatsiya m a’lum mahalliy jarayon emasligi va aksincha, 
markaziy asab tizimi bilan kordinatsiyalanuvchi jinsiy sikllardan 
birining ko'rinishi ekanligidan dalolat beradi.
Birinchi marta mensturatsiyaning yuzaga kelishi faqatgina jin ­
siy yetilishning boshlanganligi haqidagi m a ’lumotdir. Qiz bolalar 
hom ilador b o iis h imkoniyatiga ega bo'lsada, uning jinsiy a ’zolari 
butun organizmi m o'tadil jinsiy aloqada bo'I ish uchun vetilmagan 
bo'ladi. Biz yuqorida qayd qilganimizdek, qizlarning organizmi­
ning rivojlanishi 20 yoshgacha va ayrim holatlarda biroz kechroq 
ham davom etadi. Faqat mana shu yoshdan boshlab, jinsiy aloqalar- 
ni boshlash mumkin.
Mensturatsiy a, odatda, 2 kundan 5 kungacha davom etadi va 
bu davr davomida qiz bola 50 ml dan 150 ml gacha qon yo'qota- 
di. Agarda mensturatsiya doimiy ravishda takrorlanadigan bo'lsa. 
u qariyib har 24-28 kunda takrorlanib turadi. Agar mensturatsiya 
har doim m a'lum vaqtda, m a’lum oraliq muddatda davom etadigan 
kunlar soni bir xil va jadalligi bir xil bo'lsa m o'tadil sikl deb hi­
soblanadi. Dastlabki mensturatsiya 7 -8 kun davom etishi, so'ngra 
bir necha oyga va hatto yillab yo'qolish mumkin. K o'pchilik hol­
larda u yoki bu darajadagi menstrua! siklning davriyligining o'rna- 
tilishiga yil davomidagi bir necha o'zgarishlardan keyin erishiladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Birinchi mensturatsiya ayrim hollarda umuman organizm uchun 
yomon holatlar. holsizlanish, og'riqlar yoki jiddiy darajadagi qon 
yo'qotishlar bilan birga kechadi. Ayrim paytlarda biroz haroratning 
k o ’tarilishi, qusish, ich ketish yoki ich qotish, bosh aylanish holat- 
lari bilan birgalikda kechishi mumkin.
M ensturatsiya paytida. albatta. yotish shart emas. Qiz bola o ‘zi- 
ni yaxshi sezgan paytda doimiy hayot faoliyatini davom ettirishi 
mumkin. Uncha murakkab bo'lm agan jism oniy mashqlar bilan 
ertalabki gimnastika bilan shug'ullansa ham bo'ladi. Bu vaqtda 
sakrash, velosipedda sayr qilish va o g 'ir yuk k o ’tarish man etiladi.
K onkida uchish. uzoq muddat piyoda yurish. chang'ida yurish, 
vanna qabul qilish, cho'm ilish va quvosh nurida toblanish tavsiya 
qilinmaydi.
Agar mensturatsiyaning kechishi og'riqli va suyuqliklarning 
ajralishi m e’yoridan ortiq bo'lsa. albatta. shifokorga murojaat qi­
lish zarur. M ensturatsiya davom ida qizlarning umumiy holati vo- 
monlashganida ular o'qishdan, ishdan ozod qilinadi. M ensturatsi­
ya paytida qizlar o'zlarini ehtiyot qilishlari, ayniqsa, oyoqlarini va 
qorin bo 'shlig'in in g pastki qismini sovuq qotishdan ehtiyot qilish 
kerak. Buning uchun qish oylarida uzun issiq reytuzalar yozda 
esa qalin to ‘qilgan triko kiyib yurish zarur. Sovuq tosh va boshqa 
sovutilgan predmetlarga o'tirish mumkin emas.
Oziqlanish ratsionidan sirka, achchiqliklar. qalampir. xren kabi 
kuchli q o'zg'atuvchi moddalarni chiqarish kerak bo'ladi. Pivo, 
vino va boshqa alkogolli ichimliklar ichish q at’iyan man etiladi. 
chunki qon oqimini oqish tezligi oshishi tufayli menstrualli qon 
ketishiga olib kelishi mumkin.
Ayniqsa, ichaklarni va siydik pufagini o 'z vaqtida bo'shatib tu- 
rishga e ’tibor berish zarur, aks holda ularning to ‘lishi bachadon- 
ning joyini o'zgarishiga olib keladi va og'riqlarni va ajraladigan 
suyuqliklarni ushlanib qolishiga sabab bo'ladi.
Qizlar mensturatsiya paytida o'zlarining tanasini tozaligiga e ’ti­
bor berishlari kerak, chunki bu paytda bachadonning ichki yuzasi­
dan qon chiqib turadi va u. o 'z navbatida, o 'ziga xos jarohat yuzasi
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

b o iib qoladi hamda turli mikroblarning rivojlanishi va ko'payishi 
uchun qulav to'yim li muhit b o iib xizmat qilishi mumkin.
Pollutsiya (lot.