2 – ma’ruza: Beton va armaturaning fizik – mexanik xossalari

4. Armatura to‘rlari, po‘lat armaturalar sinflari. 
Temirbeton konstruktsiyalarni tayyorlashda qo‘llaniluvchi betonlar oldindan 
belgilangan aniq fizik - mexanik asoslarga ega bo‘lishi kerak. Ularning 
mustahkamligi yetarli darajada yuqori bo‘lishi zichligi yuqori bo‘lib, armatura
bilan yaxshi tishlashishi, uni korroziyadan ishonchli himoya qilishi va 
konstruktsiyaning uzoqqa chidashini ta’minlashi zarur. Ba’zan vazifasiga ko‘ra 
qo‘shimcha ravishda: suv o‘tkazmaslik, suv ta’siriga chidamlilik, sovuqbardoshlik, 
olovbardoshlik, korroziyabardoshlik, past issiq va tovush o‘tkazuvchanlikka ega 
bo‘lishi kabi talablar ham qo‘yiladi. 
Oldindan zo‘riqtiriladigan konstruktsiyalar uchun mustahkamligi va zichligi 
yuqori, kirishishi kam bo‘lgan betonlar ishlatiladi. 
Temirbeton konstruktsiyalarda armatura asosan cho‘zuvchi zo‘riqishlarni 
qabul qilishi va siqiluvchi soxalarni kuchaytirish uchun qo‘yiladi. Armatura ning 
zaruriy miqdori konstruktsiyalarni yuklar va ta’sirlarga hisoblab aniqlanadi. 

---

Temirbeton konstruktsiyalarda ishchi va montaj armatura lari qo‘yiladi: 
hisob natijalari asosida qo‘yiluvchi armatura lar ishchi armatura, konstruktiv va 
texnologik talablar asosida qo‘yiladiganlari – montaj armaturasi deb ataladi.
Montaj armaturasi ishchi armaturaning loyihaviy holatda bo‘lishini, 
zo‘riqishlarning ishchi sterjenlarga teng taqsimlanishini ta’minlaydi, betonning 
kirishishi, harorat o‘zgarishidan hosil bo‘ladigan zo‘riqishlarni qabul qiladi. 
Ishchi va montaj armaturalari temirbeton konstruktsiyalarda tekis yoki 
fazoviy sinchlarga, payvand yoki bog‘langan to‘rlarga birlashtirilgan holda 
joylashtiriladi. 
 
Armatura to‘rlari.
Armatura sterjenli va sim armaturalarga bo‘linadi.
Sirtining shakliga ko‘ra tekis va davriy profilli armaturalar bo‘ladi. Davriy profilli 
armatura tekis armaturaga qaraganda beton bilan mustahkam bog‘lanadi. Bundan 
tashqari, armatura ning ishlatilish usuliga qarab, zo‘riqtirilgan va oddiy 
armaturalarga bo‘linadi. 
Temirbeton elementlar kamida 0,05% va ko‘p i bilan 3,5% miqdorida 
armaturalanadi. Armaturalash foizining eng kichik miqdori, armaturalangan 
elementning cho‘zilishga bo‘lgan hisobiy qarshiligi sof beton elementning 
cho‘zilishga bo‘lgan qarshiligidan kichik bo‘lmasligi shartidan belgilanadi.
Armaturalashning maksimalь miqdori esa iqtisodiy mulohazalar va hisoblar 
asosida belgilanadi.