4-Mavzu: Antik davr madaniyati (2 soat) Reja

suhbat 
va baxs-munozarorqali haqiqatni izlab topish
ni asosiy uslubga aylantirdi. 
U barcha mavjud nuqtai nazarlarning hech biriga qo‘shilmay, ularni tanqidiy 
asosda 
muhokama 
qilishga 
intilgan. 
Pedagogikada 
majburlashdan, 
zo‘ravonlikdan voz kechish tarafdori bo‘lgan. Uningcha, bilim berishning 
yagona vositasi - ishontirishdir. Suqrot nomi keyingi davrlar uchun
donishmandlik 
timsoli bo‘lib qolgan. Quyida uning dono fikrlaridan 
nomunalarni beramiz. 
Go‘zallik -bu qisqa muddatli hokimlik qiladigan qirolichadir
. 
*** 
Oz narsaga qanoat qilgan odam davlatmanddir, negaki bunday qanoat 
uning ma’naviy boyligidan dalolat beradi
. 
*** 
Huzur - halovatning quli bo‘lib qolgan odam tanasini ham, ruhiyatini 
ham, majruh qiladi. 
Platon 
(mil. av. 427-347) mil. av. 384 yilda Afinada “Akademiya” 
nomi bilan faylasuflar maktabini ochgan. Binoning kiraverishiga 
“Geometriyani bilmaganlar bu erga kirmasin” deb yozib qo‘yilgan. Platon 
geometriya fanining otasi hisoblanadi. 
Akademiyada faqat falsafa emas, astronomiya, geometriya, geografiya, 

---

zoologiya va botanikadan ham ta’lim berilar edi. Biroq falsafiy ta’lim 
markaziy o‘rinda bo‘lgan. Ta’lim ma’ruzalar, munozaralar va suhbatlarga 
asoslanardi. Har kuni gimnastika mashg‘ulotlari o‘tkazilardi. 
Platon falsafasining asosiy mohiyati - «g‘oya» («
eydos
»)lar haqidagi 
ta’limotida bayon etilgan. Uning fikricha, g‘oya haqiqiy borliq, biz biladigan 
va yashaydigan dunyo uning soyasidir. Haqiqiy o‘zgarish va taraqqiyot 
g‘oyalar dunyosiga xos, soyalar dunyosidagi harakat esa uning in’ikosidir. 
G‘oyalar dunyosining qonuniyatlarini hamma ham bila olmaydi. Ularni 
biladigan zotlar juda kam uchraydi, bu zotlar ulkan aql egalari bo‘ladi. 
Aksariyat kishilar soyalar dunyosi bilan kifoyalanadi. Platon g‘oyalar 
dunyosini narsalar dunyosidan ustun qo‘yadi, chunki, g‘oyalar dunyosi ideal 
narsalardir. Inson g‘oyalar dunyosi bilan soyalar dunyosi o‘rtasidagi zotdir. 
Uning ruhi g‘oyalar dunyosiga, jismoniy tanasi soyalar dunyosiga mansubdir. 
Platon qarashlarida jamiyat, davlat to‘g‘risidagi ta’limot markaziy 
o‘rinlardan birini tashkil qiladi. U davlat fuqarolarini 3 tabaqaga bo‘lgan: 
1 tabaqa -davlatni boshqarib turadigan donishmand 
hukmdorlar;
2 tabaqa -davlatni dushmandan himoya qiladigan harbiylar; 
3 tabaqa-davlatni va yuqoridagi 2 tabaqani moddiy jihatdan 
ta’minlab turadigan dehqonlar va hunarmandlar. Platon 
davlat boshqaruv shaklini oliy hokimiyat, yakka amalga 
oshiradigan monarxiyaga, tor doiradagi cheklangan shaxslar 
tomonidan amalga oshiradigan aristokratiyaga, butun xalq 
hokimiyatni boshqaradigan demokratiyaga ajratadi. 
Platon 4 asosiy fazilatni farq qiladi: donishmandlik, mardlik, aql bilan 
ish qilish va eng asosiysi - boshqa fazilatlarga yo‘l ochadigan va qo‘shilib 
ketadigan fazilat-adolat. Uningcha, jamiyat barcha a’zolarining odil 
jamiyatdagi qonunlarga bo‘ysunishi jamiyat taraqqiyotining asosiy garovidir.