5.3. Ketma – ket qo‘zg‘atishli o‘zgarmas tok motorli elektr yuritma.
Biz ko‗rayotgan o‗zgarmas tok motorlarda qo‗zg‗atish chulg‗ami (5.16 - rasm)
yakor chulg‗ami bilan ketma – ket ulanadi. Natijada qo‗zg‗atish toki yakor tokiga
teng bo‗ladi hamda u hosil qiladigan oqim Ф yakor tokiga proporsional bo‗ladi:
Ф = а · I
ya
(5.25)
Bu yerda,
a
– chiziqsiz koeffitsient
a
= f (I
ya
), bu koeffitsientning chiziqsizligi
yakor reaksiyasining magnitlash va magnitni yo‗qotish egri chizig‗i shakli bilan
bog‗liq; bu ikkala faktorlar tok qiymati katta bo‗lganda I
ya
>0,7’ 0,8I
yan.
, yuzaga
keladi; tokning kichik qiymatlarida a koeffitsientini doimiy deb hisoblasa bo‗ladi.
Yakor tokining I
ya
> 2I
yan.
Qiymatlarida mashina to‗yinadi va oqim kattaligi yakor
tokiga uncha bog‗liq bo‗lmaydi. Qo‗zg‗atish oqimining yuklamaga bog‗liqligi
152
(5.25 ga qarang) ketma – ket qo‗zg‗atishli o‗zgarmas tok motorlari elektrmexanik
xarakteristikalarning o‗ziga xosligini ko‗rsatadi.
5.16 - rasm. Ketma – ket qo‘zg‘atishli o‘zgarmas tok motorining ulanish sxemasi
Ketma – ket qo‗zg‗atishli o‗zgarmas tok motori aylanish yo‗nalishini
o‗zgartirishi uchun motorga beriladigan kuchlanishning qutbini o‗zgartirish yetarli
bo‗lmaydi, chunki bunda bir vaqtda ham yakor chulg‗amidagi tok yo‗nalishi
o‗zgaradi, ham qo‗zg‗atish oqimi qutbi o‗zgaradi. Shuning uchun motorni
reverslash uchun mashina biror qismidagi tok yo‗nalishini o‗zgartirish kerak.
Masalan qo‗zg‗atish chulg‗amida. Bunda yakor chulg‗amidagi tok yo‗nalishi
o‗zgarishsiz qoldiriladi (5.17 - rasm).
5.17 - rasm.
Ketma – ket qo‘zg‘atishli o‘zgarmas tok motorini reverslash sxemasi
153
(5.25) ni (5.2) va (5.3) ga qo‗yib ko‗rilayotgan motorlar uchun asosiy
munosabatlarni hosil qilamiz:
M = ka I
2
ya
(5.26)
E
ya
= kaI
ya
ω
(5.27)
Mos ravishda elektrmexanik va mexanik xarakteristikalar uchun quyidagicha
bo‗ladi:
; yoki
;
(5.28)
; yoki
;
(5.29)
Ketma- ket qo‗zg‗atishli o‗zgarmas tok motori mexanik xarakteristikalarini
birinchi qarashda ordinata o‗qini kesmaydigan giperbo‗la ko‗rinishida tasavvur
qilishimiz mumkin.
Agar (R
ya
+ R
q
) =0 deb olsak, unda xarakteristiga absissa o‗qini kesmaydi
(5.18 - rasmga qarang).Bunday xarakteristika «ideal xarakteristika» deyiladi.
Undan yuqorida xarakteristikalar bo‗lishi mumkin emas. Xaqiqiy tabiiy
xarakteristika absissa o‗qini qisqa tutashuv tokiga to‗g‗ri keladigan nuqtada kesib
o‗tadi (M
k
). Agar motor to‗yinishini inobatga olsak, unda momentlar 0,8M
k
dan
kam bo‗lganda xarakteristika egri chiziqli va giperbo‗lasimon bo‗ladi; tokning va
oqim momentining katta qiymatilarida to‗yinish bo‗lib qoladi va to‗g‗irlanadi.
154
Do'stlaringiz bilan baham: |