A. A. Xashimov, M. M. Mirxaydarov elektr yuritma

3.2.4. Qisqa tutashtirilgan rotorli asinxron motor xarakteristikalarining 
asosiy jihatlari 
Faza rotorli motorlarda yurgazish xarakteristikalarini shakllantirish uchun 
rotor zanjiriga qo‗shimcha qarshiliklar kiritiladi va motor tezlik oshishi bilan bu 
qarshilik kamaytirib boriladi. 
Qisqa tutashtirilgan rotorli motorlarda rotor zanjiriga qo‗shimcha qarshilik 
kiritishning iloji yo‗q. Biroq xuddi shunday natijaga to‗kni otkazgich sirtiga 
chiqarish effektini qollash yoli bilan erishish mumkin. Bu hodisaning mohiyati 

---

77 
quyidagicha. Elektrmagnit induktsiyasi qonuniga kora otkazgichdan o‗zgaruvchan 
tok otayotganida unda E.Yu.K. induktsiyalanadi. Bu E.Yu.K. tokka qarshi 
yonalgan bo‗ladi. 
e
L
= - 
= - L
= - L
* cos
(3.33) 
yoki
e
L
= - 2
Bu E.Yu.K. qiymati I
m 
tokining qiymatiga, uning chastotasiga va 
induktivligiga bog‗liq. Shuningdek, o‗tkazuvchi atrof-muhitiga ham bog‗liq 
bo‗ladi. Agar otkazuvchi havoda bo‗lsa muhitning magnit otkazuvchanligi juda 
kichik bo‗ladi. Demak L induktivlik ham kam bo‗ladi. Bunday xolda chastota 50 
Gts ( =314 
) bo‗lganda ozidan induktsiyalanish E.Yu.K.i sezilarsiz bo‗ladi. 
Agar otkazuvchi magnit otkazuvchining ichiga joylashtirilgan bo‗lsa boshqa gap. 
Unda induktivlik bir necha barobar ortib, ozidan induktsiyalanish E.Yu.K.i oshadi. 
Bu E.Yu.K. tokka qarshi yonalgan bo‗lib, tok otishiga tosqinlik qiluvchi induktiv 
qarshilik vazifasini bajaradi. 
Ozidan induktsiyalanish E.Yu.K.ining otkazuvchi (rotor chulg‗ami sterjeni)
motor rotori magnit otkazuvchi ariqlari ichiga joylashtirilgan holatini ko‗rib 
chiqamiz.(3.10.a- rasm) kesimni shartli ravishda uch bo‗lakka bo‗lib olamiz, ular 
o‗zaro parallel ulangan bo‗lsin. Sterjenning pastki qismidan o‗tayotgan tok Ф
1 
oqimni hosil qiladi, bu oqimning magnit kuch chiziqlari magnit o‗tkazgichda 
uchrashadi. O‗tkazgichning bu qismida E
L1 
ozidan induksiyalanish E.Yu.K.ning 
qiymati katta qiymatga erishadi, u esa 
i
21 
tokiga qarshi yonalgan.

---

78