A. A. Xashimov, M. M. Mirxaydarov elektr yuritma

11.5 - rasm. Nasos qurilmasining gidravlik sxemasi 
Drosellashda 1-zadvijka yordamida tarmoqdagi gidravlik qarshilik oshiriladi. 
Rostlash jarayonini nasos qurilmalari xarakteristikalarida ko‗rib chiqamiz (11.6 - 
rasm). Bu xarakteristikalar nasos hosil qiladigan bosim N ning sarf Q ga 
bog‗liqligidadir. Nasos ishlaydigan gidravlik tarmoq N
gid
–A xarakteristikaga ega. 
Bunda nasos Q
1
sarfni beradi. Agar kamroq sarf talab qilinsa zadvijka yordamida 

---

317 
gidravlik qarshilik oshiriladi va N
gid
– V xarakteristika hosil qilinadi, shuningdek 
Q
2
sarfga erishiladi. Biroq quvvatning kattagina qismi zadvijka qarshiligini 
yengishga sarflanadi. 
11.6 - rasm. Nasos qurilmasi xarakteristikalari 
N
0
-B-A-C – markazdan qochma nasos qurilmasi xarakteristikasi. 
N
gid
–D – A – gidravlik tarmoq xarakteristikasi. 
So‗rilishga uzatish bilan qayta ishgatushirishli rostlashda isroflar yana ham 
ko‗proq kuzatiladi. Bu holatda 2 – zadvijka to‗liq ochiladi, va umumiy gidravlik 
qarshilik pasaytiriladi - N
gid
–C xarakteristika. Bunda nasosning umumiy sarfi Q
3
gacha ko‗tariladi. Bu sarf tarmoqdagi talab qilingan sarf Q
2
va aylanma xarakat 
uchun (sirkulyaziya) sarf Q
3
dan tashkil topadi. Natijada Q
2
– D-C-Q
3
maydoniga 
proporsional bo‗lgan energiya isroflari vujudga keladi. 
Shu kabi energiya isroflaridan nasos uchun rostlanadigan elektr yuritmani 
qo‗llash bilan qutilish mumkin. Tezlikni kamaytirib nasosning Q – N 
xarakteristikasini hosil qilamiz. Bu xarakteristika D nuqtasidan o‗tib (H
02
–D 
xarakteristikasi), zadvijka ishlatilishiga tegmasdan Q
2
talab qilinadigan sarfni 
olamiz. Bunda nasos samaradorligini rostlash bilan bo‗lgan qo‗shimcha isroflar 
bo‗lmaydi. 

---

318 
Tajribalar shuni ko‗rsatadiki, rostlanadigan elektr yuritmaga o‗tilishi bilan 
elektr energiyasi 30%gacha tejaladi.