258
Mikroprotsessor tizimi konstruktiv jihatdan odam – operator bilan ishlash
uchun mo‗ljallangan bo‗lishi mumkin, ya‘ni klaviatura va displey bilan
ta‘minlanishi mumkin. Bunday holda uni mikro EXM deyiladi. MPT agregativ
holda
ishlash uchun, ya‘ni apparatlarning konstruktiv va funksional birgalikda
ishlashlari uchun mo‗ljallangan bo‗lishi ham mumkin.
Mikroprotsessor – bu protsessor xotirasiga dasturli joylashtirilgan
o‗zgaruvchan ish algoritmli boshqaruv tuzilmasidir. Shuningdek u kiritilgan dasturi
boshqaruvchining boshqa funksiyalarini bajarish uchun o‗zgartiriladigan unversal
tuzilma hamdir.
Dasturlash imkoni borligi mikroprotsessorni boshqaruvning boshqa
sohalaridagi masalalar yechimlarini hal qilish mumkinligini ko‗rsatadi.
Talab qilingan boshqaruv algoritmini qo‗llashni ta‘minlaydigan buyruqlar
ketma – ketligi dasturni tashkil qiladi. Dasturga yozilgan buyruqlar
mikroprotsessor orqali yozilgan ketma – ketlikda qadamli rejimda bajariladi.
Dasturning har bir buyrug‗i boshlang‗ich berilganlar bilan nima qilish kerakligi va
operatsiya natijalarini qaysi manzilga joylashtirish kerakligi
xaqidagi axborotga
ega bo‗ladi. Buyruqning birinchi qismi operatsiya kodidan iborat bo‗ladi (masalan
qo‗shish, ko‗paytirish).
Buyruqning ikkinchi qismi esa manzilli bo‗lib, operatsiyalarni joylashtirish
manziliga ega bo‗ladi. Ba‘zida manzilsiz buyruqlar ham bo‗ladi.
Mikroprotsessor manzillari, operandlari va buyruqlari ko‗p razryadli ikkilik
kodlari orqali belgilanadi. Zamonaviy mikroprotsessorlar 16 – razryadli so‗zlar
bilan operatsiya bajariladi. Bu esa mikroprotsessorning bir sikl davrida bajaradigan
ish hajmini bildiradi.
Dastur turli usullar bilan yozilishi mumkin. Buyruqlar yozuvi bevosita
mashina kodida ikkilik tizim ko‗rinishida bajarilishi mumkin. Bu usul judu
murakkab va katta mehnatni talab qiladi va u faqatgina kichik hajmdagi dasturni
tuzish uchun ishlatiladi.
Dasturlash tizimlarini qo‗llash ancha qulay usul hisoblanadi. Assembler
turidagi past darajali til mnemokodlar sharoitida tuzilgan buyruqlar yordamida
259
mikroprotsessor bilan bevosita muloqatga kirishish vositalari ko‗rinishida
namoyon bo‗ladi. Mikroprotsessor
bu buyruqlarni qabul qiladi, lekin o‗z ishida
uni avvalgidek ikkilik tizimda qo‗llamaydi.
Beysik, SI va Paskal turidagi tillar yuqori darajadagi til hisoblanadi va
yanada kengroq imkoniyatlarga ega. Bu tillarda tuzilgan dasturlar maxsus kross –
dasturlar
yordamida
mashinali kodlar tizimiga o‗tkaziladi, ular esa
mikroprotsessorni ishlatadi.
Mikroprotsessor tizimi tarkibidagi OXQ va DXQ xotiralar berilganlarni
joylashtirish, dasturlarni joylashtirish va berilganlarni qayta ishlash natijalarini
joylashtirish uchun xizmat qiladi.
Axborotni kiritish va chiqarish tuzilmasi (KCH.Q)
mikroprotsessor tuzilma
bilan operator hamda boshqariluvchi ob‘yekt orasidagi muloqatni vujudga keltirish
uchun xizmat qiladi. KCH.Q ga boshqaruv pulti, dasturlash pulti, displey va
boshqa tashqi tuzilmalar, shuningdek parallel va ketma – ket interfeys katta
integral sxemalari kiritiladi.
Aloqa tuzilmasi OBA (ob‘yekt bilan aloqa)
mikroprotsessorga tashqi
tuzilma bo‗lgan axborot tashuvchi datchiklar hamda elektr yuritma ishchi qismlari
bilan mikroprotsessor o‗rtasidagi aloqani ta‘minlaydi. Ba‘zi bir datchiklar va
boshqaruv tuzilmalari analogli bo‗lishi mumkin. Shuning uchun anologli axborotni
raqamli axborotga va aksincha o‗zgartirish zarurati tug‗iladi. Bunday vazifani
anolog – raqamli o‗zgartirgichlar (ARO‗) va raqam – anologli o‗zgartirgichlar
(RAO‗) bajaradi. Bu o‗zgartirgichlar aloqa tuzilmasi tarkibiga kiritiladi.
Integral tuzilmalar interfeyssi – bu apparat vositalari va xotira va tashqi
tuzilmalar bilan mikroprotsessor orasidagi axborot almashinuvini boshqarishni
ta‘minlovchi dasturlar majmuidir.
Maqsadga ko‗ra mikroprotsessor tizimi universal va maxsus turlarga
bo‗linadi. Universal mikroprotsessorlarda dasturlashning
standart tillaridan
foydalaniladi va ular juda keng yo‗nalishli tuzilmalarga ega bo‗lib, hisoblash
amallari va boshqaruv boshqaruv topshiriqlarini bajarishda, xususan operatsion
rostlagichlar kerakli uzatish funksiyalarini amalga oshirishda ishlatiladi.
260
Maxsus mikroprotsessor tizimi esa boshqaruvning aniq bir vazifasini
bajarish
uchun mo‗ljallanadi. Keng ko‗lamda qo‗llaniladigan maxsus
mikroprotsessor – bu dasturlanadigan kontroller va mikrokontrollerlardir. Ular
universal mikroprotsessorlar singari tuzilishga ega. Lekin
arifmetik amallar hajmi
kamaygani, kirish – chiqish qurilmalari sonining ko‗payishi, ob‘yekt bilan aloqa
tuzilmalarining analogli va diskretli turda bo‗lishi bu mikroprotsessorlarni asosan
texnologik jarayonlarni boshqarishga moslashganini ko‗rsatadi. Dasturlanadigan
kontrollerlar odatda dasturlash tillaridan foydalanish bo‗yicha soddaroq
ko‗rinishda bo‗ladilar.
Hozirgi paytda Dekont, MCS – 196/296 rusumli dasturlanadigan
kontrollerlar ishlab chiqariladi va ulardan keng miqyosda foydalaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
