Педагогика олий билимгоҳи «Дефектология» ихтисослиги талабалари учун уқув қўлланма

зардан кўриб чиқиш ҳам эътиборга моликдир. Урганишнинг бу
жиҳати дудуқланувчи нутқ талаффузининг қайси палласида
мускуллар тортишуви юзага келишини аниқлашни тақозо қи-
лади. Нутқ коммуникацияларининг қуйидаги босқичлари ажра-
тиб кўрсатилади:
1
) нутқга (гапиришга) эҳтиёжнинг борлиги ёки коммуника-
тив мақсад; 
2
) баён қилиш фикрининг ички нутқда туғилиши;
3) баён қилишнинг товуш орқали бажарилиши. Бу босқичлар .
нутқ фаолиятининг турли тузилишларида ўз оқимининг тўлиқ
ва узунлигига кўра ҳар хилдир. Лекин ўйланган ва билдирил-
ган фикрлар доимо чоғиштирилади. И. Ю. Аблеева фикрига
кўра, дудуқланиш сўзловчида коммуникатив мақсад, нутқ тар-
тиби ва тутилмай гапириш имконияти 
бўлгани ҳолда, унинг
нутққа ҳозирлик кўрган пайтида юзага келди. Муаллиф нутқ
ҳосил бўлишининг ўз аъзоли моделига нутққа тайёрланиш бос-
қичини ҳам киритишини таклиф этади, бунда дудуқланувчи ки-
шида барча талаффуз механизми, унинг ҳамма системалари:
генераторли, резонаторли ва энергетик системалар «бузилади».
Кейин тўртинчи, якунловчи босқичда аниқ юзага келадиган
ғайриихтиёрий тортишишлар пайдо бўлади.
Дудуқланиш
муаммосига 
нисбатан 
турли 
нуқтаи 
на-
зарларни кўриб чиқиб, дудуқланиш нинг пайдо бўлиш меха-
низмлари 
бир 
хил 
эм ас, 
деган 
асосий хулосага 
келиш
мумкин.
Айрим ҳолларда дудуқланиш мураккаб невротик заифла-
шув сифатида эътироф этилади, у эса бош мия қобиғидаги
нерв жараёнининг издан чиқиши, қобиқ ва қобиқ ости ўзаро
муносабатларининг бузилиши умумий нутқий ҳаракатлар (овоз,

---