1 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълими вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини

ҳолда ташкил этиш
Мусиқий 
билимларни 
ўзлаштириш 
ва 
кўникма-малакаларни 
шакллантириш жараѐнида болаларда ўзларига ишонч пайдо қилади, 
руҳларини кўтаради ва мусиқа машғулотларларига бўлган қизиқишларини 
орттиради. Тизимлилик бузилса, болалар тез чарчайдилар, машғулотларга 
нисбатан диққат ва қизиқишлари бўшашиб боради, машғулотлар 
материалини ўзлаштириш пасайиб кетади. 
Таълимда изчилликка риоя қилиш лозим, токи бугун олинган 
билимлар кечагисини мустаҳкамласин, эртага ўрганиладиганига замин 
яратсин. Шу маънода барча гуруҳларда мусиқий билимларни бериш тизими 
(мазмуни)нинг таҳлил қилиш ҳамда уни тартибга солиш катта аҳамиятга эга. 
2. Машғулот (дарс)ларда болаларни онглилик ва фаоллиги 
принципи. 
Мазкур принцип дидактиканинг етакчи принципларидандир. 
Чунки, билимни ўзлаштириш боланинг ақлий фаолиятига асос бўлган билиш 

---

19 
жараѐнига боғлиқдир. Мусиқа идроки кишининг ҳаѐтий тажрибасини 
бойитади, реал воқеаларни бадиий ҳис этиб, билиш, фикрлаш қобилиятини 
ўстиради. Мазкур малака ва кўникманинг шаклланиши бола онгининг узоқ 
ривожланиш жараѐнини талаб этади. Бунинг учун, боланинг ўқув 
материалларини онгли равишда билиб ўзлаштириш билим жараѐнларини 
фаоллигини вужудга келтириши лозим.
1
Мусиқа машғулотларида онглилик ва фаоллик айниқса, вокал-хор 
малакаларини шакллантирилиши учун зарурдир. Хор бўлиб қўшиқ куйлаш, 
мусиқа тинглаш, мусиқа саводи, фаолиятларида ҳам онглилик ва фаоллик 
мусиқани назарий ва амалий жиҳатларини тўғри билиш ва ўзлаштиришни 
осонлаштиради. 
3. Мусиқа машғулот (дарс)ларида кўргазмалилик принципи. 
Мусиқа таълимида кўргазмали идрок этиш катта имкониятларга 
эгадир. Эслаб колишда кўргазмалиликнинг ўзи эмас, балки унинг нутқ ва 
амалий фаолият билан бириктирилиши муҳимдир. Шунинг учун ҳам 
бошланғич гуруҳ болалари шахсини шакллантиришда қўлланиладиган 
мусиқий билимлар қўлами, мазмунини танлашда мазкур принципга 
мослигига алоҳида эътибор қаратилади. 
Кўпинча кўргазмалилик принципини ўқув-билиш фаолиятидаги 
жонли мушоҳада ва тафаккурнинг узвий боғлиқлигини таъкидлаб, аниқ ва 
мавунинг бирлиги сифатида, яъни хусусийдан-умумийга, аниқдан мавшмга 
ўтиш; бошқа ҳолларда эса мавшмдан муайян тушунча ва фактларга ўтиш 
тарзида талқин қилинади. 
К.Д.Ушинский кўргазмалилик принципининг педагогик самараси 
ҳақида шундай деган: «...бу шундай таълимки, у мавшм тасаввур ва сўзларга 
эмас, балки болалар бевосита идрок қиладиган маълум образларга 
асосланади...». Мазкур принцип кўргазмали методни танлашда унинг илмий-
дидактик вазифаларини назарда тутиб, эътиборни мақсадга мувофиқлигига 
қаратади. 
Мусиқа тарбиясида мусиқанинг ўзи кўргазмали воситадир. Чунки, у 
кўз билан эмас, балки қулоқ билан идрок этилади. Мусиқа тинглашда ҳам, 
асар таҳлилида ҳам, оҳанг кўргазма сифатида чалиб кўрсатилади. Мусиқа 
1