Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universitetti ergasheva g. S., M. Nataqulova

1113111)kkinchidan,
h a r q an d ay inson o ’zin i va b o la -c h a q a sin i tin ch lig i 
tiriam ligini o ’ylaydi. B u tin c h lik v a x o tirjam lik n i fa q a t bilim
va X°oladi. N a rsa va h o d isa la r sirin i b ilu v ch i odam d o im x o tiija m
4adi B ehudaga x av o tirla n ish va ru h n o tin ch lig i fa q a t k ish in in g
b° ohlaridan 
y o k i 
b ilim siz lig id a n
b o ’lishi 
m um kin. 
C hunki 
Tanerining 
bizga 
b e rg an
e n g
o liy 
n e ’m atlarid an
b iri 
bilish 
qobiliyatidir. U n e ’m atd an fo y d a la n m a y um rini ja h o la td a o ’tk azish
g u n o h
hisoblanadi.
Uchinchidan,
faq at b ilim li in so n g in a ru h an tetik b o ’lib, iym oni 
mustahkam b o ’ladi. Iym oni m u stah k am odam b axtli h iso b lan ad i. 
Baxtga ham m a intiladi.
Bilim - h ikm at, ilm i to lib la rg a b ilim b erish bilan b o rliq faoliyat 
turiga m a’rifat deyiladi.
H ar q anday fan m u ay y an d a v rla r m o b ay n id a tark ib to p ad i, 
shakllanadi, riv o jlan ad i m a ’lum b ir isb o tlan g an m eto d o lo g ik aso sg a 
va tadbiq etish so h asig a eg a b o 'la d i (7-rasm ).
D m fan 
tushunchasi 
shakfllaiiishi 
gacha davri
Oddiv 
em perik 
daralada 
rivoilanish 
davri
Nazariy 
(m eto d ik ) 
daralada 
rivojlanish 
davri
etodoloEik 
daralada 
rivoilanish I
F a n n i n g s h a k l la n l s h v a r i v o i la n i s h e v o ly u t s lv a s l
7-rasm . F an n in g sh a k lla n ish va rivojlanish ev o ly u tsiy a si
5. 
Ilm iy 
m ah su lotn i 
b u y u rtm a ch i 
yoki 
iste ’m olchiga
taqdim
etish 
usullari. 
Ilm iy 
m ah su lo t 
b uyurtm achi 
yoki 
iste’m olchiga 
h iso b o tlar, 
y o ’riq n o m alar, 
m etodika, 
m uvaqqat 
k o ’rsatm alar, tex n ik av iy sh artlar, tex n ik av iy loyiha va b oshqalar 
tarzida beriladi. Iq tiso d iy o tn in g k o ’p g in a sohalarida undan m avjud 
m ahsulotni raq o b atb ard o sh lig in i t a ’m inlash uchun takom illashtirish
91

---

yoki y an g isin i y aratish d a fo y d alan ilad i. B u n d a y h o ld a jo riy etish 
ja ra y o n i ikki b o sq ich d a jo riy etiladi: b irin ch i b o sq ich tajrib av iy -ish lab
ch iq arish g a jo riy etish, ik kinchisi seriyali.
B irinchi b o sq ich d a k o n stru k siy alar, m ash in alar, m ateriallar va 
b o sh q a la m in g tay y o rlan g an tajrib a n a m u n alari re ja la sh tirilg a n
turlicha 
ishlab ch iq a rish sharoitlarida, sh u n in g d ek , taso d ifiy tab iiy om illar 
ta ’sirid a qu n t bilan o ’rganiladi. E k sp lu atasiy a k o ’rsatk ich lari va 
x arajatlar, 
ish o n ch lilik
v a 
uzoq 
m u d d atlilik , 
ta y y o rlash
va 
ek sp lu atasiy a q ilish n in g tex n o lo g iy av iy lig i, e k o lo g ik va an tro p o tex n ik
k o ’rsa tk ic h la r va b o sh q alarg a alo h id a e ’tib o r q aratilad i.
T ajrib a-ish lab ch iq arish n atijalari b o ’y ich a tu rli h u jja tla r bilan 
tu sh u n tirish
xati 
tay y o rlan ad i. 
B u lard a 
ta jrib a-n am u n alarg a 
k o n stru k siy av iy , texnologik, ek sp lu atasiy av iy , iq tiso d iy , ekologik, 
erg o n o m ik , tib b iy -g ig iy en ik , y o n g ’in g a q arsh i v a b o sh q a xusu siy atlari 
b o ’y ich a b aho beriladi. H u jjatlar b u y u rtm ach in in g v a IT I (Ilm iy 
tad q iq o t ishlari)ni b ajarg an ilm iy -tad q iq o t tash k ilo tin in g vakillari 
to m o n id an im zolanadi. Joriy etish n in g b irin ch i b o sq ich i katta 
m oliyaviy 
x arajatlarn i talab etadi. 
C hunki tajrib a n am unasini 
tay y o rlash k o ’p m ehnat talab qiladi v a k o ’p in ch a to ’g 'rila s h qayta 
o ’zg artirish lar qilishga m ajb u r b o ’linadi. Y angi m a h su lo t nam unasi 
tajrib a-ish lab -ch iq arish sin o v id an s o ’ng ikkinchi b o sq ich d a