Тошкент ахборот технологиялари университети карши филиали ижтимоий-гуманитар фанлар кафедраси Х. Ж. Рузиев «Иқтисодиёт назарияси»

Индукция ва дедукция
бирига
ҳарама-карши бўлган, аммо ўзаро боғлиқликдаги фикрлаш усулидир.
Фикрнинг хусусий
фактлардан умумий фактларга қараб ҳаракати индукция, аксинча, умумий
фактлардан хусусий фактларга томон ҳаракати дедукция деб аталади.
Иқтисодий жарарёнларни ўрганиш ва таҳлил қилишда
икки томонлама ёндашув
усули.
Бунда барча иқтисодий жараёнлар қиймат ва нафлилик нуқтаи назаридан таҳлил
қилинади ва хулоса чиқарилади. Акс қолда бир томонламаликка йўл қўйилиб, янглиш
тасаввурга ва нотўғри хулосаларга олиб келиши мумкин.
Иқтисодий жараёнларни миқдорий жиҳатдан таҳлил қилишда
таққослаш, статистиқ,
математик ва график усулларидан
кенг фойдаланилади. Айниқса, ҳозирги даврда график
усулни кенг ўзлаштирши ва қўллаш зарурдир. Графиклар назария моделларини ифодалашда
воситачи бўлиб хизмат қилади. Аниқроқ қилиб айтганда, график усул ўзгарувчи миқдорлар
ўртасидаги боғлиқликни кўргазмали қилиб тасвирлайди.
Бу усуллар ёрдамида иқтисодий жараёнлар ва ҳодисалар мазмунини, улардаги
ўзгаришларни, келиб чиқиш сабаб-оқибатларини билиш мумкин бўлади.
4. Ҳозирги замон иқтисодий тафаккурининг шаклланиши
XIX асрнинг охирги чорагидан иқтисодиёт назариясининг янги йўналиши
«Экономикс» вужудга кела бошлади. Авввало, айтиб ўтиш керакки, мазкур йўналиш классик
илмий
йўналишнинг
асосий белгиларига эга эди. Биринчидан, ушбу йўналиш

---

9
тадқиқотчилари иқтисодиётни тадкиқ этишда билиш усулларининг кенг доирасига
таянишади. Улар биринчи бўлиб хўжалик жараёнларининг миқдоран ўзаро боғлиқликларини
аниқлашда математик усуллардан, иқтисодий психология усулларидан фойдаланишди.
Иккинчидан, «экономикс» вакиллари иқтисодиёт назариясининг предмети сифатида
инсонлар ўртасидаги ташкилий-иқтисодий муносабатларни кўришди (классикларда
ижтимоий-иқтисодий муносабатлар). Неъматлар доиравий айланишида асосий ва белгиловчи
бўлиб бозорга оид айирбошлаш битимлари тан олинди.
Иқтисодиёт назарияси предметининг янгича талқини хўжалик юритишнинг бозор
тизими тўғрисидаги