Xirurgik kasalliklar

Simptomlari: 
bemorlarda bo’yin harakati birmuncha cheklangan bo’ladi, 
ayniqsa, yoqa tugmasini qadayotganda yoki yuqori va pastga, o’ng va chap 
tomonga qilinayotgan harakatlarda bo’yin sohasida “o’ng’aysizlik” sezadilar, 
quruq yo’tal bo’ladi, tovush bo’g’iladi, nafas olish qiyinlashadi. Keyingi 
belgilardan biri traxeomalyatsiya bilan bog’liq bo’lib, traxeya va xiqildoqda 
nerv idorasi (boshqarishi) buzilib, buqoqning muttasil bosib turishi oqibatida 
traxeya devorining yupqalashishi kuzatiladi. Nafas olish jarayonining buzilishi – 
to’sh ortidagi buqoqning ko’p uchraydigan belgilaridan biridir. Aksariyat 
(ayniqsa to’sh ortidagi buqoqda), bemorlar tanani engashtirganda boshda 
og’irlik sezishga shikoyat qiladilar. Bunday bemorlarni ko’zdan kechirganda 
bo’yin venalarining kengayganligini, ko’krak qafasi devorining yuqori qismi 
sohasida o’ziga xos “meduza boshi” tasvirini qayd qilish mumkin. Nafas 
olishningbuzilishi “buqoqqa xos yurak” kabi o’zgarishlarga sabab bo’ladi. 
Simpatik nerv tutamlarining ezilishi oqibati-da – Gorner simptomi (ptoz, mioz, 

---

15 
enoftalm) paydo bo’lishiga, ezilgan tarafdagi tana yarmida ter ajralishining 
kuchayishiga olib keladi. 
Til osti suyagi pastida joylashgan buqoqda, xiqildoq usti qopqog’i qisilishi 
oqibatida nafas olish jarayoni buziladi. Ayniqsa buqoqning bir qismi 
qizilo’ngach orqasida joylashganda yutish, boshni burish qiyinlashadi. Kontrast 
modda (BaSO
4
) yordamida qilinadigan rentgenologik tekshiruv aberrant buqoq 
sohasida bariyning ushlanib qolishini, qizilo’ngachning oldingi tomon yoki 
lateral yo’nalishda birmuncha surilganligini aniqlashga yordam beradi. 
Aberrant buqoq – patologik kattalashgan qo’shimcha qalqonsimon bez 
bo’lib, ko’pincha xavfli o’smaga aylanishi mumkin. Qalqonsimon bez saratoni 
(rak) ning bo’yin limfatik tugunlariga bergan metastazlarini, ba’zan aberrant 
buqoq bilan adashtiriladi. 
Davolash: unchalik katta bo’lmagan diffuz buqoqlarda tireoidin tayinlanadi. 
Traxeya, qizilo’ngach va qon tomirlarni bosib yoki chetga surib qo’yadigan 
katta diffuz buqoqda qalqonsimon bezni qisman yoki subtotal kesib olib 
tashlashga (rezektsiya yoki ektomiya) to’g’ri keladi. Tugunli buqoqlarning 
hamma turlarida (25% gacha kuzatililishi mumkin bo’lgan malignizatsiyani 
hisobga olib), albatta operatsiya qilinadi. Bunda qalqonsimon bez rezektsiyasi 
amalga oshirilib, shoshilinch gistologik tekshiruv o’tkaziladi, hamda natijaga 
asoslangan holda muolajaga qo’shimcha tadbirlar belgilanadi. Endemik buqoq 
profilaktikasida yod qo’shilgan osh tuzi ishlatish, sanitariya-gigienik tadbirlar 
kompleksini ishlab chiqish alohida o’rin tutadi.