Xirurgik kasalliklar

Kechishi va asoratlari.
Kasallik juda sekin kechadi. Bemor tobora ozib 
ketadi. Aspiratsion zotiljam, o’pka abstsessi ko’p uchraydigan asoratlardan 
hisoblanadi. Divertikulning eroziyalangan shilliq pardasidan qon oqishi, 
peridivertikulit va periezofagit, stenokardiya paydo bo’lishi ehtimol. Poliplar va 

---

270 
rak rivojlangan hollar tasvirlangan. Ko’p hollarda bemor juda ozib ketadi, 
holsizlanish orta boradi, divertikul bo’shlig’ida ovqat qoldiqlari doimo yig’ilib 
turishi va ularning parchalanishi sababli yallig’lanish jarayoni – divertikulit 
rivojlanishi mumkin, bu o’z navbatida yiringli mediastinit va sepsis sababchisi 
bo’lishi mumkin. 
Qizilo’ngachning uchdan bir o’rta qismidagi divertikul, o’pka ildizi sathida 
bo’lib, qizilo’ngach bosh bronx bilan kesishadigan joydan bir oz yuqoriroqda 
joylashadi. Shuning uchun ular ba’zan epibronxial divertikullar deb ataladi. 
Qizilo’ngach o’rta qismidagi divertikullar traktsion turga taalluqli bo’ladi, ya’ni 
ularning kelib chiqishida ko’ks oralig’idagi turli yallig’lanish jarayonlarida 
vujudga keladigan va qizilo’ngach devori qismini u yoki bu yo’nalishda 
tortadigan (o’pka va plevra kasalliklarida, o’pka sili, plevrit, zotiljam) 
bitishmalarga katta ahamiyat beradilar. Ba’zan qizilo’ngachning bu bo’limida 
sof pulsion divertikullar kuzatiladi. Ularning paydo bo’lishida qizilo’ngach
innervatsiyasi buzilishi yoki reflektor ta’sirlar natijasida unda motorikaning 
izdan chiqishi asosiy ahamiyatga ega bo’ladi. 
Patologik anatomiyasi.
Qizilo’ngach o’rta uchdan bir qismining 
divertikuli, devorlarining konussimon yoki yumaloq bo’rtib chiqishi bilan 
ifodalanib, ular yuqoriga yo’nalgan, traxeya yoki boshqa a’zolar bilan 
biriktiruvchi to’qima bitishmalari orqali yopishgan. Bu divertikullarning 
diametri 1-2 sm va ahyon-ahyonda undan kattaroq, ular ko’p sonli bo’lishi 
mumkin. Divertikul devori qizilo’ngach devoriga o’xshash tuzilgan. Shilliq 
pardasi aksari giperemiyalangan, eroziyalari ham bo’lishi ham mumkin. Bunday 
divertikulning odatda bo’yni bo’lmaydi va qizilo’ngach bo’shlig’i bilan keng 
tutashib turadi, shunga ko’ra ularda ovqat tutilib va turib qolishi kamdan-kam 
bo’ladi. 
Klinikasi.
Bunday divertikullar ko’pincha klinik jihatdan hech qanday 
belgilar bilan yuzaga chiqmaydi, yutishning qiyinlashuvi, to’sh orqasidagi 
og’riq, qon ketishi kam bo’ladi. Agar bifurkatsion divertikullarning o’lchami 
kattalashib ketsa, ular og’ir azoblar keltirib chiqarishi mumkin. Bu xildagi 

---

271 
divertikullar tamoman osoyishta kechadi. Ayrim hollardagina yiringlanish va 
abstsess hosil bo’lishi kabi asoratlar qayd qilinadi, biroq divertikullarning 
atrofidagi ko’p miqdordagi biriktiruvchi to’qimadan iborat bitishmalar 
yiringlikning tarqalib ketishiga yo’l qo’ymaydi. Yiringlikning bronxlar va 
bronx-qizilo’ngach fistula (oqma) si hosil bo’lishi, teshilishi (perforatsiya) juda 
kamdan-kam kuzatiladi. Yiringlikning qizilo’ngachga yoki aortaga yorilishi 
bundan ham kam uchraydi.