Qarshi muhandislik iqtisodiyot institui neft va gaz fakulteti «texnologik mashinalar va jihozlar» kafedrasi

б
б
X
X
Y
Y
G
L



0
0
. (16)
Uning solishtirma sarfi esa kmol/kmol inert gazga nisbatan: 
б
б
X
X
Y
Y
G
L
l




0
0
. (17)
Bu tenglamani quyidagicha yozish mumkin: 


б
б
X
X
l
Y
Y



0
0
. (18) 
Agar gaz fazasidagi tegishli komponent to‘la yutilgan paytda 
0
Y
=0, 
 
yutilgan komponentning miqdori esa GY
b
 
ni tashkil etadi. Haqiqiy yutilgan 
modda miqdorini to‘la yutilish paytidagi modda miqdoriga nisbati ajratib olish 
darajasi deb ataladi: 
φ = 
б
б
б
б
Y
Y
Y
GY
Y
Y
G
0
0
)
(



. (19) 
Ish chizig‘ini chizish uchun fazalarning absorberga kirishdagi (Y
b
, X
b
) va 
undan chiqishdagi tarkiblarini (Y
0
, X
0
) bilish kerak. Biroq odatda gaz va 
suyuqlikning dastlabki tarkiblari (Y
b 
, X
b
) va ajratib olish darajasi φ
 
berilgan 
bo‘ladi. So‘ngra Y
0
ning qiymati aniqlanadi. Shunday qilib A
 
nuqtasining o‘rni 
belgilanadi (2-rasm). Ish chizig‘i AS ning holati, ya’ni S
 
nuqta muvozanat 
chizig‘ida joylashgan paytda, absorbentning sarfi minimal qiymatga ega bo‘ladi:
б
б
мин
X
X
Y
Y
G
L



*
0
0
. (20) 
2-rasm.
Absorbsiya jarayonining ish va muvozanat chiziqlari: 
1–absorbentning sarfi L bo‘lganidagi ish chizig‘i; 2–absorbentning sarfi L
min
bo‘lgandagi ish chizig‘i; 3–muvozanat chizig‘i Υ
*
= f (x). 

---

12 
Absorbentning sarfi minimal bo‘lganda ish chizig‘ining muvozanat chiziq 
bilan kesishgan nuqtasi S da jarayonning harakatlantiruvchi kuchi nolga teng 
bo‘ladi. 
Sanoat miqyosida ishlatilayotgan absorberlarda fazalararo muvozanat ro‘y 
bermaydi va har doim X
0
< X
*
0
(bu yerda, X
*
0
– uskunaga kirayotgan gaz bilan 
muvozanatda bo‘lgan suyuqlikdagi yutilayotgan komponentning tarkibi). 
Demak, absorbentning qiymati L
 
uning minimal qiymati L
min
dan katta 
bo‘lishi kerak (L > L
min
). Yutuvchi suyuqlikning sarfi ko‘payishi bilan 
absorberning kerakli balandligi kamayadi, biroq desorbsiya jarayoni va 
suyuqlikni uzatish uchun zarur bo‘lgan sarflar ortadi. 
Absorbentning sarfiga harorat va bosim ham ta’sir ko‘rsatadi. 
Absorbentning minimal sarfini quyidagi tenglama orqali aniqlash mumkin: 
б
б
б
мин
Х
Y
Е
P
Y
Y
G
L



0
, (21) 
bu yerda, P – gaz aralashmasining umumiy bosimi; E – Genri doimiyligi. 
Bir xil bo‘lgan sharoitlarda gaz aralashmasi umumiy bosimning 
ko‘payishi bilan absorbentning sarfi kamayadi. Haroratning ortishi bilan Genri 
koeffitsiyentining qiymati ham, yutuvchi suyuqlikning sarfi ham ko‘payadi. 
Texnologik shart-sharoitlariga ko‘ra absorbentdagi yutiluvchi moddaning 
tarkibi X
0
berilmagan bo‘lsa, absorbentning o‘lchamlari va absorbentning sarfi 
o‘rtasida shunday nisbatlarni tanlab olish kerakki, bunda L ning qiymati va 
uskunaning o‘lchamlari maqbul bo‘lishi kerak. Buning uchun texnikaviy-
iqtisodiy hisoblarni bajarish zurur bo‘ladi. 
Odatda absorbentning solishtirma sarfi L/G
T
uchun (bu yerda, G
T
– inert 
gaz-tashuvchining sarfi) bir necha qiymatlar berilgan bo‘ladi; ushbu qiymatlar 
bo‘yicha uskunaning o‘lchamlari, amortizatsiya, ta’mirlash va uni ishlatish 
uchun sarflar miqdori aniqlanadi. Umumiy sarflarning minimal qiymatlari 
absorbent solishtirma sarfining maqbul qiymatiga to‘g‘ri keladi (L/G
T
)
opt
. 
Bunday hisoblashlar sanoatda chiqarilayotgan absorberlarning har bir seriyasi 
uchun bajariladi. 
Amaliyotda yutuvchi suyuqlikning sarfini quyidagicha qabul qilinada: 
L = (1,3 ÷ 1,5 ) L
min .