Н. А. Самиғов, Ф. Д. Жўраева, Сайдуллаев А. Б

2 Ҳавойи боғловчилар 
2.1 Ҳавойи оҳак 
Ҳавойи оҳак таркибида 6% гача гилтупроқ бўлган калцийли ва магнийли 
карбонат тоғ жинслари: бўр, оҳактош, доломитлашган оҳактош ва 
доломитларни куйдириб олинган боғловчи материалдир. Оҳак боғловчиси 
(кипелка) оқ ва кул рангида бўлиб, бўлак-бўлак ҳолда ҳосил бўлади. Ҳавойи 
оҳак боғловчиси қуйидаги турларда бўлади: сўндирилмаган майдаланган, 
сўндирилган гидрат (пушонка), оҳак қоришмаси ва оҳак сути. 
Оҳак боғловчиси таркибидаги СаО миқдорига нисбатан калцитли, 
магнезиалли ва доломитли бўлиши мумкин. Кукун оҳак тайёрлаш учун 
сўндирилмаган оҳак, домна шлаки, электротермофосфорли шлак, актив 
минерал қўшимчалар билан бирга махсус тегирмонда туйилади. 
Оҳак ишлаб чиқариш.
Ҳавойи оҳак ҳомашёси асосини калций 
карбонат (СаСО
3
) ташкил этади, шунингдек озгина миқдорда доломит, гипс, 
кварц, гилтупроқ ва бошқалар аралашган бўлиши мумкин. Оҳактош 900-
1200
0
С ҳароратда куйдирилиб, имкони борича СО
2
гази чиқариб юборилади: 

---

143 
ЎУМ 2020 йил “Қурилиш материаллари ва буюмлари” Н.А.Самиғов, Ф.Д.Жураева, Сайдуллаев А.Б. 
СаСО
3

СаО

СО
2
Ҳомашё таркибидаги магний карбонат (МgСО
3
) куйдириш жараёнида 
парчаланади. 
Оҳактошни куйдириш натижасида 56% ҳавойи оҳак ҳосил бўлади, 
қолган 44% карбонат ангидриди (СО
2
) ҳавога чиқиб кетади. 
Оҳак боғловчиси таркибида асосий оксидлар (СаО

MgO) миқдори 
юқори бўлса, оҳак қоришмалари шунчалик майин (пластик) ва сифатли 
бўлади. 
5.1-расм. Шахтали хумдон 
1-шахта; 2-юклаш қурилмаси; 3-қиздириш зонаси; 4-куйдириш зонаси; 5-
совитиш зонаси; 6-ҳаво бериладиган гребен; 7-куйдирилган оҳакни чиқариб 
олувчи механизм. 
Ҳавойи оҳак таркибидаги чала куйган ёки ўта куйган бўлакларнинг 
меёрдан ортиқ бўлиши боғловчи ҳоссаларини ёмонлаштиради. Чала куйган 
оҳак бўлаклар деярли боғловчилик хусусиятига эга бўлмайди, ўта 
куйдирилган оҳак эса жуда секин сув таъсирида гидратланади ва ҳажми 

---

144