Zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti

S  i  r  d  a  r  yo    Norin    va    Qoradaryoning    qo‗shilishidan  hosil  bo‗lib,  suv  miqdori 

jihatidan  u Amudaryodan  keyingi  o‗rinda  turadi. 

---

 

16 

 

N  o  r  i  n  daryosi  Markaziy  Tyanshandan  boshlanib,  O‗zbekiston  hududida  havzaning  eng 

quyi  qismigina  joylashgan.  Uning  o‗rtacha  yillik  oqimi  13,8 km

3

 ga teng. 

 

Q  o  r  a  d  a  r  yo  esa  o‗z  suvlarini  Farg‗ona  va  Oloy  tizmalari  yonbag‗irlaridan  oladi. 

Uning  o‗rtacha  yillik  suv  sarfi  270 m

3

/s bo‗lib,  oqim  hajmi  8,52 km

3 

ga teng. 

 

Norin  va  Qoradaryo  qo‗shilgan  yerdan  boshlab  Sirdaryo  deyarli  300  km masofada Farg‗ona 

vodiysi  bo‗ylab  oqib  o‗tadi.  Shu  oraliqda  uning  Chotqol,  Qurama,  Oloy  va  Turkiston  tizmalari 

yonbag‗irlarida  hosil  bo‗ladigan  katta­kichik  irmoqlari  bor.  Lekin,  ular  suvining  sug‗orishga  olinishi 

oqibatida, ko‗pchiligi  Sirdaryo o‗zaniga  yetib  kelmaydi. 

 

Farg‗ona  vodiysi  chegarasida  Sirdaryoning  yirik  chap  irmoqlari  Isfayram,  Shohimardon, 

So‗x,  Isfara,  Xo‗jabaqirg‗on,  Oqsuv  kabi  daryolar  bo‗lsa,  o‗ng irmoqlari Pochchaotasoy, Kosonsoy, 

G‗ovasoy  va  Chodoqsoylardir.  Vodiydan  chiqqandan  so‗ng  Sirdaryo  o‗ng  tomondan  Ohangaron, 

Chirchiq,  Kalas  va  Aris  daryolarini  qabul  qiladi.  Ushbu  irmoqlarning  deyarli  barchasi  (Kalas  va 

Arisdan  tashqari  O‗zbekiston  hududida  o‗zining  quyi  oqimida  oqib  o‗tadi  va  asosan,  O‗zbekiston 

yerlarini  sug‗oradi. 

 

Yuqorida  keltirilgan  jadval  ma‘lumotlaridan  ko‗rinib  turibdiki,  Sirdaryo  va  uning 

irmoqlarining  suvlilik  darajasi  Farg‗ona  vodiysi  doirasida  keng  miqyosda  o‗zgaradi.  Chotqol  va 

Qurama  tizmalaridan  eng  kam  suvli  daryolar  oqib  tushadi:  ulardan  eng  yirigi  bo‗lgan  Koson-

soyning  oqim  miqdori  yiliga  0,31  mlrd.m

3

  ga  teng.  Farg‗ona  va  Oloy  tizmalaridan  oqib 

tushuvchi  daryolar  nisbatan  sersuv  bo‗lib,  ularning  o‗rtacha  yillik  suv  sarfi  8,4  m

3

/s  dan 

(Moylisuv)  42,0  m

3

/s  gacha  (So‗x)  o‗zgarib  turadi.  Turkiston  tizmasidan  oqib  tushuvchi 

daryolarning  suv  sarfi  sharqda  10,6­14,7  m

3

/s  dan  (Isfara  va  Xo‗jabaqirg‗on)  g‗arbda  2,0­2,2 

m

3

/s  gacha  (Zominsuv  va  Sangzor)  kamayib  boradi.  Farg‗ona  vodiysidan  chiqqandan  so‗ng 

Sirdaryoga  quyiluvchi  ushbu  daryolar  uning  oxirgi  chap irmoqlaridir.