Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги якубов Кутфидин Аслиевич, Мирзаев Абдиалим Боймуродович,Бўриев

 

---

72 
Расм 2.5. Насос сўриш қувурининг жойлашиши 
Айрим ҳолларда, сув узатиш қувурлари чуқурлигини камайтириш 
маысадида сифон чизиқлариишлатилади. Бу иқтисодий жиҳатдан анча қулай, 
лекин уларни ишлатиш масалалари анча мураккаблашади.
2.8-жадвал 
Ўзиоқар ва сифон сув узатиш қувурларидаги рухсат этиладиган сув 
ҳаракатининг ўртача тезлиги 
Сув узатиш қувурлар 
диаметри, мм. 
Сув қабул қилиш иншоотларининг 
тоифаларига қараб, сув узатувчи қувурлардаги 
оқимнинг тезлиги, м/с. 
 
I 
II-III 
300-500 
0,7-1,0 
1,0-1,3 
500-800 
1,0-1,4 
1,5-1,9 
800 дан юқори 
1,5 
2,0 
 
2.4.Ер ости сув заҳираларини сунъий тўйинтириш 
Ер ости сув заҳираларини суний тўйинтиришдан мақсад; 

лойиҳаланаётган ер ости сувини қабул қилувчи иншоотларни сув 
бериш қобилиятини (унумдорлигини) ошириш ва барқарор ишлашини 
таьминлаш; 

қабул қилинаётган ер ости сувларини сифатини яхшилаш; 

ер ости сувларини мавсумий заҳирасини яратиш; 

атроф-муҳитнинг муҳофазаси (ўсимликларнинг нобуд бўлишига олиб 
келадиган сизот сувларини сатҳини пасайишини олдини олиш). 
Фойдаланаётган ер ости сув бериш қатламини суний тўйинтириш учун ер 
усти ва ер ости сув ресурсларидан фойдаланилади.Ер ости сув заҳираларини 
сунъий тўйинтириш очиқ ва ёпиқ турдаги сиздириш иншоотлари орқали амалга 
оширилади.Инфилтрацион ҳавзаларни лойҳалашда сувни яхши сиздирувчи 
қатламларни 0,5м чуқурликкача тозалаш керак. 

---

73 
Расм. 2.6 Ер ости сув захираларини сунъий тўйинтириш 
 
Очиқ инфилтрацион иншоотлар. 
Ер ости сувлари заҳирасини сунъий 
тўлдиришнинг очиқ инфилтрацион усулида амалга ошириш иншоотлари 
сифатида бассейнлар, каналлар, сувли очиқ майдонлар ва ҳовузлардан, баъзи 
ҳолларда жойнинг табиий ва сунъий пасайган релъефидан, яъни жарликлар, 
пастликлар, қуриб қолган кўллар, карьерлар ва ҳовузлардан фойдаланилади. 
Баъзан вақтинчалик ва доимий сув ҳавзалари ўзанидан ҳам фойдаланилади, бу 
ҳолда улар тозаланиб, талаб даражасида бошқарилиши учун тупроқ тўсинлари 
ва тош ташланмалари билан жиҳозланади.
 
Бундай иншоотларни қўллаш учун қулай шароитлар иқлими иссиқ ва 
қуруқ, паст ҳароратли кунлар даври нисбатан қисқа, ҳамда сув берувчи қатлам 
ер юзига яқин ва унинг ўтказувчанлиги юқори бўлган жойлар киради. 
Ўзбекистон Республикаси ва Марказий Осиё давлатларининг иқлими, 
географик, геологик ва гидрогеологик шароитлари айнан шундай талабларга 
жавоб беради. Бу ҳудудларда сув манбаларининг камлиги сувдан оқилона ва 
самарали фойдаланишни тақазо этади. 

---

74