Экология
3.
Ф отопериодик р еа к ц и я си буйича нейтрал у с и м л и к
лар. Бу усимликларнинг гуллаш
ф азасига ути ш и д ан фарк,
цилмайди. Бу группага то м а т, коки ути каби у си м л и к л ар
киради.
Х ар бир тур учун узи н и н г ф о то п ери од и к ёк и ёр у гл и к
даври характерли. Узун кун усим лиги хризантем а учун гул
лаш фазасига утишида, суткаси га 14 соат 40 м и н у т д ав о -
мида ёруглик керак. Агар ёр у гл и к 13 соат 50 м и н ут д а в о м и -
да
кабул килинса, гунчалар пайдо булмайди.
Ш ундай бир мисол келти ри ш мумкин. Ш о ли уси б тур-
ган дала якинида газ м аш ъаллари ёниб туриш и н ат и ж а с и -
да, шоли узок вакт гуллаш ф азаси га утмай турган. Д е м а к
маш ъала ёруптиги уси м ли кларда ф о то п ер и о д и к р е а к ц и я н и
\о с и л килиб, гуллашни кечи кти рган .
/
Ф отопериодик реакция маълум
географик мухитга м ос-
лаш и б булиши билан бирга, уси м л и кл арн и н г ер ю зида та-
ркалиш ини чекловчи омил хамдир. Ч унки, маълум ф о т о
периодик реакцияли уси м ли клар уларга т у ф и к е л м ай д и -
ган ёруглик м и кд ори дауса олм ай ди.
Кун узунлиги ш и м о л -
даги узун кун у си м л и к л а р и н и н г ж анубга т а р к а л и ш и д а ,
жанубдаги киска кун у си м л и кл ари н и н г эса ш и м о л га тар к -
алиш ига халакит беради.
Нейтрал фотопериодик р еакц и я га эга булган у с и м л и к
лар кенг таркалган булиб, тр о п и к урм о н л ар и дан то р ти б
арктикагача булган рай он ларда учрайди.
\а й в о н л а р учун ёруглик яш и л усимликлар с и н г а р и му-
хим омиллардан хисобланмайди.
Чунки бу гетеротроф орга-
низм лар усимликлар т ом он и дан йигилган э н е р ги я х и со б и -
га яш айди. Л екин хайвонлар хаётида, куёш с п е к т р и н и н г
ёруглик кисми мухим рол уйнайди. Ёруглик севар х а й в о н
л ар ф отофиллар дейилади. К оронгули кн и севар хай в о н л ар
ф отофоблар дейилади.
Ёругликнинг кенг д и а п о зо н и га мослаш ган х а й в о н л а р
эври ф от хайвонлар дейилади. Ё р у м и к к а м ослаш и ш д и а п а -
зон и тор хайвонлар с теноф от хайвонлар дейилади. Ё руглик
хайвонларнинг куриши учун зарур омил х и соблан ади. Ат-
роф мухитни тулигича к у ри ш хайвонларнинг э в о л ю ц и о н
тараккиётига
боглик- М асалан, бир хужайрали х ай в о н л а р -
да куриш органлари яхш и тар акки й килмаган. Б аъзи хай
вонлар, масалан, илонлар с п е к т р н и н г и н ф р а к и зи л ки с-
мини сезганлиги учун корон гуда хам овини топ ад и.
К уриш орган л ар и н и н г тараккий этиш и к он кр ет эк о л о
ги к ш аро и т ва яш аш му^итига боклик. Рорларда яш айдиган
\а й в о н л а р д а , ё р у м и к
туш магани учун, куриш органлари
кузлари кисм ан ёки тула редукциялашган. М асалан, баъзи
Кир
кунгизлари.
К уш лар
узок м асоф аларга, яъни киш лайдиган жойлар-
гача учганда ёруклик ёрдамида, ан и к йулни танлайди. Бун
да ёруглик астроном ик манъбаи — куёш ва юлдузларга караб
о р и ен ти р л а н а д и .
Do'stlaringiz bilan baham: