Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vaziri mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universiteti

Miqdor va sifat.
Borliqda mavjud boʻlgan moddiy va ma‘naviy 
predmetlar, tizimlar va hodisalar muvozanat saqlab turadilar yoki oʻzaro 
ta‘sir jarayonida holatlarini oʻzgartiradilar. Oʻzgarishlar turlicha boʻladi: joy 
almashish, koʻpayish, strukturaviy siljish, kengayish, yuksalish, yangilanish 
va hoka‘zolar. Bunday oʻzgarishlarni kuzatish asosida kishilar narsalarning 
miqdori va sifati oʻrtasida bogʻlanish borligini anglaganlar. 
Narsa va hodisalarni bilish ularning belgi va xususiyatlarini aniqlashdan 
boshlanadi. Daraxt bargining zangori boʻlish xususiyati bir qator bioximik va 
fiziologik jarayonlarning oʻzaro ta‘siri natijasida yuzaga keladi. Oʻz 
navbatida predmetlarning ichki va tashqi xususiyatlari xossalar orqali 
namoyon boʻladi. Har bir predmetning alohida, yakka obyekt holatida 
mavjud boʻlishi belgilaydigan xususiyatlar majmui, tizimidir. 
Xossa barqaror va oʻzgaruvchan, umumiy va juz‘iy, uyushmagan va 
strukturaviy boʻlishi mumkin. Har bir kishiga xos boʻlgan temperament, 
hissiyoti, mehnat qilish qobiliyati barqaror, umumiy xossadir. Lekin, 

---

269 
jismoniy tuzilish, biron – bir kasbga nisbatan layoqatga ega boʻlish esa 
insonda mavjud boʻlgan oʻzgaruvchan xossalar qatoriga kiradi.
Tajriba shuni koʻrsatadiki, xossalarning oʻzgarishi har doim sifatini 
oʻzgarishiga olib kelmaydi. Xossa obyektning yakka, ayrim belgisini yoki 
xususiyatini bildiradi. Temirning torayuvchanligi xossasi oʻzgarishi mumkin, 
lekin bu metall sifatining oʻzgarishiga olib kelmaydi. Xossalar bilan birga 
obyektda xossalar oʻrtasida oʻzaro ta‘sir, struktura, muhit bilan munosabat va 
boshqa xislatlar mavjuddir. Unda sifat nimani bildiradi? Sifat shunchaki 
xossalar yigʻindisi emas. 
Masalaning murakkab tomoni shundaki, sifat xossalarning yigʻindisi 
boʻlmasa ham, u oʻzini xossalar orqali namoyon qiladi. Bu erda faqat xossa 
yoki xossalar yigʻindisi bilan sifatni aynan emasligini koʻzda tutish kerak.