Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vaziri mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universiteti

Ijtimoiy-gumanitar fanlar metodlarining oʻziga xos xususiyati. 
Hozirgi zamon metodologiyasi. 
Ijtimoiy gumanitar fanlarsohalar nuqtayi 
nazaridan bir nechta yoʻnalishga boʻlinsa-da, mazmunan va mantiqan 
falsafaning klassik davridan shakllanib kelgan metodlarni oʻz sohalarida 
qoʻllaydilar. 
Bu 
holat 
ijtimoiy-gumanitar 
fanlar 
falsafadan 
differensiallashgani 
tufayli 
oʻz tarixiy ildizlarida tarixiylik va 
mantiqiylikning birligi, induksiya va deduksiya, analiz va sintez, qiyoslash va 
modellashtirish tamoyillari va metodlariga binoan nazariy korpusining 
mavjudligi bilan harakterlanadi. Shuningdek, zamonaviy metodologiyada 
postmodernistik falsafaning germenevtik, sinergetik va integratsion 
metodlaridan unumli foydalanish, ularni umumiy metodologik yoʻnalish 
sifatida qabul qilish ijtimoiy –gumanitar fanlarga xosdir.
Xususan, 
germenevtika
falsafa, tarix, psixologiya, sotsiologiya 
fanlarida keng qoʻllaniladi. Germenevtika hozirgi zamonda etakchi falsafiy 
oqimlardan biri, tarixiy-falsafiy fan doirasida matnlarni nazariy asoslovchi va 
metodologik jihatdan tushuntiruvchi sohadir. Nemis faylasufi, psixologi, 
madaniyat tarixchisi Vilgelm Diltey (1833–1911) ijodida germenevtika fan 
sifatida takomillashdi va konseptual yoʻnalishiga ega boʻldi. Uning 
«Germenevtikaning vujudga kelishi», «Dunyoga boʻlgan qarash, insonni 
Uygʻonish va Reformatsiya davridan boshlab tadqiq etish» asarlarida inson 
ruhiyatini oʻrganish bilan bogʻliq yangi tafakkur tarzi shakllanishi masalalari 
tahlil etiladi. Aynan shu metod tufayli psixologiya fani falsafadan ajralib 
chiqdi. Diltey nazarida falsafa va tarixiy fanlarni bogʻlovchi vosita «talqin 
toʻgʻrisidagi ta‘limot», yoki germenevtika boʻlib, u oʻtgan qaytarilmas va 
qorongʻu madaniy dunyolarni qaytadan yaratishga vositadir»
1
. Dilteyning 
germenevtikaga bergan ushbu ta‘rifida tarixiy jarayon insonni emas, balki 
inson tarixiy jarayonning nimadan iborat boʻlganini ochib beradi, degan 
muhim fikr bor
2
. U ushbu fikrni metod sifatida «Dunyoga boʻlgan qarash, 
insonni Uygʻonish va Reformatsiya davridan boshlab tadqiq etish» asarida 
qoʻlladi. Mazkur asarda inson ruhiyati, mental borligʻining din, madaniyat, 
mafkura va qadriyatlar mushtarak ta‘siri doirasida shakllanishi va bu dinamik 
jarayonning konuniyatlari yoritib berilgan.
Ijtimoiy-gumanitar fanlarda