Sportda matematika

Frank H. Netter, Atlas of Human Anatomy, USA 2014, p.76
 

---

330 
Koptokchali chegaradan keyingi chegara tik yo‘nalishda cho‘zilgan xujayralarning parallel 
katorlaridan iborat va tutamli chegara deb ataladi. Tutamli chegarada glikokortikoidlar sintezlanadi. 
Tutamli chegara pastki kismida bez xujayralarning to‘gri joylashishi buziladi va to‘rsimon chegara 
xosil bo‘ladi. To‘rsimon chegarada jinsiy gormonlarga o‘xshash ta’sir etadigan steroidlar 
sintezlanadi. 
Buyrak usti bezining magiz qismi yumaloq yoki ko‘p burchakli xujayralarning govak joylashgan 
to‘dalaridan tashkil topgan. Bu xujayralar xrom tuzlari eritmasida yaxshi bo‘ladi. Shu sababli ularga 
xromafin xujayralar deb nom berilgan. Bu xujayralar simpatik nerv tizimiga ta’sir etadigan 
adrenalin va noadrenalin ishlab chiqaradi. Jismoniy ish ta’sirida buyrak usti bezining tuzilishida 
kuyidagi o‘zgarishlar ro‘y beradi. Bezning funksional aktivligi oshganligi sababli, buyrak usti 
bezining xajmi va vazni kattalashadi. Buyrak usti bezining po‘st kismi kalinlashadi. Buyrak usti 
bezining po‘st kismi kalinlashadi, koptokchali va tutamli chegaradagi xujayralarida xam morfologik 
o‘zgarishlar vujudga keladi. 
Buyrak usti bezining magiz qismida ishlab chikariladigan adrenalin va noadrenalin gormonlarining 
miqdori jismoniy ish kuchiga va ta’sir etish muddatiga boglik. 
Me’da osti bezining
inkretor qismi Langergans orolchalaridan tashkil topgan. Langergans 
orolchalari bir-biridan tuzilishi va funksyaiyasi jixatdan farqlanadigan xujayralari to‘dalaridan 
iborat. Orolchalarni asosiy qismini V (beta) xujayralar tashkil kiladi. Bu xujayralar qondagi qand 
miqdorini oshirtiradigan insulin gormonini ishlab chiqaradi. A – xujayralar (alfa) ko‘pincha 
orolchaning markazida joylashib, qondagi qand miqdorini kamaytiradigan glyukogen gormonini 
ishlab chikaradi. Insulin, glyukogen organizmga ta’siri jixatdan antagonist gormonlardir. Muskulli 
ish bajarilganda insulin miqdori organizmda ancha kamayadi, glyukogen miqdori esa aksincha, 
oshadi. Masalan, 
25 km
. masofaga yugurishda so‘ng qonda glyukogen mikdori bir necha marotaba 
oshadi.