Ekspluatatsiyasi instituti

3.1.Avtomobil tashuvchilarda yo‘l-transport hodisalari holatlarini qayd etish 
 
Avtomobilda tashuvchi –Avtomobillarda tashish xuquqiga ega xuquqiy yoki 
xususiy tadbirkordir.Tabiiyki, atomobil transportlari korxonasi transport vositalari 
bilan YTH, mayda avariyalar va yo‘l harakati qoidalarining buzilishi sodir bo‘lib 
turadi. YTH to‘g‘risida hisobot tuzish va hisobga olish ishlarini tashkil qilish 
harkat xavfsizligi xodimlari faoliyatining asosiy yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. 
YTH to‘g‘risidagi statistika ma’lumotlari halokat sababini o‘rganish uchun har 
tomonlama tahlil qilishning asosi hisoblanadi. Avtomobilda tashuvchilarda YTHni 
to‘g‘ri hisobga olish va harakat xavfsizligi bo‘yicha boshqa dastlabki xujjatlarni 
tayyorlash YTHning oldini olish bo‘yicha olib borilayotgan ishlarga haqqoniy 
baho berilishiga asos bo‘ladi[6]. 
O‘zbekiston Respublikasi xududida yo‘l-transport hodisalarini hisobga olish 
tartibi to‘g‘risida Nizomga asosan yo‘l-transport hodisalarini hisobga olish 

---

29 
ularning kelib chiqish sabablari va shart-sharoitlarini tahlil etish,shuningdek ushbu 
sabab va shart-sharoitlarni bartaraf etish maqsadida olib boriladi. 
Yo‘l-transport hodisalarini hisobga olish quyidagi tashkilotlar tomonidan 
amalga oshiriladi: 
-ichki ishlar organlari; 
-faoliyati transport vositalaridan foydalanish bilan bog‘liq bщlgan yuridik 
shaxslar;
-tasarrufida umumiy foydalanishdagi avtomobil yo‘llari, shaharlar va boshqa aholi 
punktlarining ko‘chalari bo‘lgan maxsus vakolatli va mahalliy davlat hokimiyati 
organlari va boshqa tashkilotlar; 
-tibbiyot muassasalari tomonidan yo‘l-transport hodisalari tufayli halok bo‘lgan 
yoki tan jarohat olgan shaxslarning hisobi olib boriladi. 
Yo‘l-transport hodisasi bo‘yicha statistik hisobotga faqat yo‘l-transport 
hodisalari oqibatida halok bo‘lgan yoki tan jarohati olgan shaxslar mavjud bo‘lgan 
hodisalar to‘g‘risidagi ma’lumotlar kiritiladi. 
Statistik 
hisobot 
idoraviy 
hisobot sifatida O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi tomonidan amalga 
oshiriladi. Statistik hisobot O‘zbekiston Respublikasi hamda Qoraqolpog‘iston 
Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahri bo‘yicha yuritiladi. 
Yo‘l-transport hodisasiga oid barcha ma’lumotlar ichki ishlar organlari 
tomonidan statistik hisobotga asoslanib tayyorlanadi hamda vazirliklar, idoralar va 
boshqa tashkilotlarga belgilangan tartibda tegishli so‘rov asosida beriladi. 
Ichki ishlar organlarida yo‘l-transport hodisalarini hisobga olish va statistik 
hisobotlarni shakllantirish tartibi Nizomga asosan, quyidagilardan iborat: 
-
Tuman (shahar) ichki ishlar bo‘lim (boshqarma)larining tegishli tarkibiy 
bo‘linmasi tomonidan yo‘l-transport hodisalarining kelib chiqish sabablari 
va shart-sharoitlarini o‘rganish, ularni bartaraf etish maqsadida tegishli 
hududda sodir tbo‘lgan har bir yo‘l-transport hodisalarini hisobga olish. 
Toshkent shahrida yo‘l-transport hodisalarini hisobga olish Toshkent shahar 
ichki ishlar bosh boshqarmasining Yo‘l harakati xavfsizligi boshqarmasi 
tomonidan olib boriladi. 

---

30 
-
tufayli halok bo‘lgan yoki tan jarohati olgan shaxslarning hisobi olib 
boriladi. 
Bugun yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlashning asosiy talablaridan biri-
haydovchilarga qulaylik yaratish, jarayonlarning shaffofligini ta’minlash, 
haydovchilar va DYHX xizmati xodimlarining o‘zaro munosabatlarida 
korrupsiyaga olib keladigan sabablar va sharoitlarni minimallashtirishdir. SHu 
sababli YTHni rasmiylashtirish tartibini soddalashtirish dolzarb ahamiyat kasb etib 
bormoqda. Amaldagi tartibga ko‘ra, sug‘urta to‘lovini olish uchun YTH natijasida 
ma’muriy huquqbuzarlik sodir etganlik to‘g‘risidagi DYHXX bayonnomasini 
rasmiylashtirish majburiy hisoblanadi. Biroq, ushbu amaliyot, YTH orqali 
etkazilgan zarar miqdoridan qat’iy nazar fuqarolarga noqulaylik tug‘dirmoqda va 
ortiqcha byurokratiyaga olib kelmoqda.Gap haydovchilar va yo‘l harakatining 
boshqa ishtirokchilari jiddiy tan jarohatlarini olmagan (ya’ni, jabrlangan tomonga 
faqat moddiy zarar etkazilgan), uncha ahamiyatli bo‘lmagan YTHlar haqida 
ketayapti. Misol uchun, tirnalgan bamper, singan orqani ko‘rish yon oynasi va 
boshqalar. Mana shunday hodisalar uchun amaldagi YTHni rasmiylashtirish 
tartibini qayta ko‘rib chiqish maqsadga muvofiq. 
-
Statistikaga ko‘ra, DYHX xizmati bo‘limlariga 2018 yilda 31.715 ta yo‘l 
transport hodisalariga oid hujjatlar kelib tushgan bo‘lib, ularning 2.636 
tasini, ya’ni YTHlari umumiy sonining 8 foizini mulkka etkazilgan moddiy 
zarar eng kam ish haqi (bazaviy hisoblash)ning 5 barobaridan oshmaydigan 
bayonnomalar tashkil qiladi [30].