Sh. H. Usanov, M. X. Tinibekov harbiy toksikologiya

Nazorat savollari

1.  Fosgen  bilan  zaharlanish  qanday  kechadi?  2.  Fosgen  bilan 

zaharlanishda  qanday  asoratlar  kuzatiladi?  3.  Bo‘g‘uvchi  ta’sirga  ega 

moddalarning klinik ko‘rinishida qanday davrlar farqlanadi? 4. Bo‘g‘uvchi 

zaharli moddalar bilan zaharlanganda birinchi yordam qanday ko‘rsatiladi? 

13-§. HARBIY QISMLARDA, MUASSASALARDA 

ISHLATILADIGAN TEXNIK SUYUQLIKLAR

Harbiy qismlar va iqtisodiyot obyektlarida ko‘plab turdagi zaharli 

moddalar  ishlatiladi.  Bunday  moddalarga  yoqilg‘i  sifatida,  tormoz 

tizimida,  moylovchi,  sovituvchi,  erituvchi  sifatida  ishlatiladigan 

moddalar va boshqalar kiradi. 

Zaharli  texnik  suyuqliklar  deganda,  har  xil  texnik  maqsadlar 

uchun  ishlatiladigan,  o‘tkir  va  surunkali  zaharlanishlarni  keltirib 

chiqaradigan kimyoviy birikmalar tushuniladi. 

Etilenglikol ikki atomli spirt bo‘lib (CN

2

ON – CN

2

ON), ko‘plab 

texnik  suyuqliklar,  shu  jumladan  antifriz,  tormoz  suyuqligi  va 

boshqa gidravlikada ishlatiladigan suyuqliklar tarkibiga kiradi. 

Etilenglikol  rangsiz,  siropsimon,  hidsiz,  biroz  shirin  ta’m 

beruvchi  suyuqlik.  +197

o

C  da  qaynaydi,  –15,6

o

C  da  eriydi.  Suv, 

spirt,  aseton,  glitserinda yaxshi  eriydi. Efir,  xloroform  va  benzolda 

yomon eriydi. 

Etilenglikolning zaharli ta’siri har xil odamlarda har xil kechadi. 

50–500  ml  (o‘rtacha  100  ml)  miqdori  o‘limga  sabab  bo‘ladi. 

Organizmga  tushganida  1  soat  davomida  so‘riladi.  6  soat  ichida 

---

75

maksimal  darajaga  yetib  48  soatdan  so‘ng  organizmdan  chiqib 

ketadi.