Sh. H. Usanov, M. X. Tinibekov harbiy toksikologiya

Birinchi yordam va davolash. Birinchi yordam, avvalo, zaharli 

moddaning  ta’sirlash  xususiyatidan  kelib  chiqib  uning  ta’sirini 

bartaraf  etishdan  boshlanishi  lozim.  Buning  uchun  zudlik  bilan 

gazniqob  kiyish,  zaharli  hududdan  chiqqan  zahoti  burun,  og‘iz  va 

tomoqni  suv  bilan  yoki  2%  li  gidrokarbonat  bilan  chayish  lozim. 

Keyin  zaharli  modda  reflektor  ta’sirining  oldini  olish  uchun  shilliq 

qavatlarni  og‘riqsizlantirish  chorasini  ko‘rish  kerak.  Buning  uchun 

shilliq  qavatlarning  sezgirligini  susaytiradigan,  narkotik  ta’sirga 

ega  bo‘lgan  tutunga  qarshi  aralashmadan  foydalaniladi. Aralashma 

(tarkibi:  xloroform  –  40,0,  etil  spirti  –  20,0,  novshadil  spirti  – 

5  tomchi)  doka  qopqoqchali,  1  ml  li  shisha  idishlarda  ishlab 

chiqariladi.

Tutunga  qarshi  aralashmali  ampula  sindirilib,  gazniqob  ichiga 

joylashtiriladi.  Uni  hidlash  nafas  a’zolaridagi  og‘riqni  kamaytiradi. 

Ushbu  amallarning  to‘liq  bajarilishi  ta’sirlantirish  xususiyatiga  ega 

bo‘lgan  zaharli  moddalar  keltirib  chiqaradigan  belgilarni  yo‘qotish 

uchun yetarli bo‘ladi.