Бошланғич таълим педагогикаси ва методикаси факулктетлари

нутққа руҳ ба-
ғишлайди, жонлилик киритади, унинг таъсирчанлигини
оширади. Бинобарин, нутқнинг тингловчи хулқига кўп-
роқ таъсир этишига сабаб бўлади; уни 
ҳаяжонланти-
ради, эавқлантиради.
Йўқ, / ҳаловат истамайман,
Ором билмас / ёш жоним,
Тўлқин урган уммонча бор
Юракдаги / туғёним!..
Тинчлик билмас / одатимдан
Оэор чексам / майлига.
Олов бўлиб / бир дам ёнсам,
Сўнг ўчсам ҳам / майлига,,.
(Э. Воҳидовдан)
Ритмик бирликларнинг боғланиш ўрнига мос кела-
диган тўхтам нормал тўхтам дейилади. Нормал тўхтам
88
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

нутқнинг ҳажм ва оҳанг 
жиҳатидан 
бир-бирига тенг
ҳисмлари орасидаги тўхталишдир. Нормал тўхтам шеъ-
рий нутқда кўзланган мазмунни, оҳангни 
юзага чиқа-
ришда муҳим аҳамиятга эга.
...Тоғлардаги қип-қизил лола /
Бўлиб гўё ёқут пиёла, /
Булоқлардан узатади сув /
Эл кўзидан қочади уйқу.../
(Ҳ. Олимжондан)
Тобе тўхтам синтактик тобелик муносабатини ифода
лайди. Одатда, эргаш гаплар тобелик тўхтами орқали
бош гапдан ажралади. Бу хусусият, хусусан, бош гап-
дан олдин келган эргаш гапларга 
тааллуқлидир. Ма-
салан, Кимнинг аравасига ўтирсанг, / ўшани қўшиғини
айт. Ҳаво айниб, / ёмғир ёға бошлади. Тонг отгач, / саё-
ҳатчилар йўлга тушдилар каби.
Узидан кейин нутққа янги қисм киритилишини кўр-
сатиш учун хиэмат қиладиган 
тўхтам огоҳлантирувчи
тўхтам деб юритилади.