Tayyorlash va ularning malakasini oshirishni tashkil etish bosh ilmiy metodik markazi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

75 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1.
“Software Engineering”, by Ian Sommerville, 2015 
2.
UML Distilled: A Brief Guide to the Standard Object Modeling Language (3rd 
Edition)by Martin FowlerSep 25, 2003 
3.
 
http://www.SoftwareEngineering-9.com
 
4.
http://www.uml-diagrams.org/ 

---

IV. AMALIY MASHG’ULOT MATERIALLARI 
76 
2 - amaliy mashg’ulot. Loyiha uchun tizim talablari va funksional talablarni 
ishlab chiqish. 
 
Ishdan maqsad:
Ishlab chiqarilayotgan dasturiy ta’minot uchun talablar 
hujjatini shakllantirish. 
Tizim uchun talablar bu tizim nima ish bajarish lozimligini tasvirlashdir. 
Talablar tizim mijozlarini ehtiyojlarini aks ettiradi.
Talablar injiniringi jarayonida ko’pgina muammolar ko’tariladi. 
‘Foydalanuvchi talablari’ va ‘tizim talablari’ terminlari orasida farq mavjud. 
Foydalanuvchi talablari umumiy va tizim talablari batafsil bo’ladi. Foydalanuvchi 
talablari va tizim talablari quyidagicha izohlanishi mumkin: 
3.
Foydalanuvchi talablari bu diagrammalar bilan tabiiy tildagi bayonotlar.
4.
Tizim talablari bu dasturiy ta’minot tizimi funksiyalari, servislari va operativ 
cheklanishlarining batafsil tasvirlanishi. 
Ushbu amaliy ishni tushuntirish maqsadida biz sizga Ruhiy Bemorlar Sog’ligini 
Saqlash Boshqaruv Tizimi (RBSSBT) misol qilib olamiz.
Foydalanuvchi talablari 
1.
RBSSBT belgilangan har bir shifoxonalar uchun dorilar
Tizim talablari 
1.1.
Har oyning oxirgi ish kunida belgilangan dorilar qisqacha izohi, ularning 
bahosi va belgilangan shifoxonalar hosil qilinadi 
1.2.
Tizim automatik tarzda har oyning oxirgi ish kunida soat 17:30 dan keyin 
hisobotni bosmaga chiqarishga tayyorlaydi 
1.3.
Hisobot har bir shifoxona uchun yaratilgan bo’lishi va individual dori 
nomlari ro’yxati, shifokorlar yozib bergan dori ro’yxatilari soni, yozib 
berilgan dori ro’yxatidagi dori dozalari soni yozib berilgan dorilarning 
umumiy bahosi 
1.4.
Agar dorilar turli xil dozalarda(masalan, 10mg, 20mg) bo’lsa ularni 
alohida ajratib hisobot tayyorlash 
1.5.
Hisobotga ruxsatlarni chegaralash 
Dasturiy ta’minot tizimi talablari funksional va funksional bo’lmagan talablar 
sinflariga ajratiladi. 
3.
Funksional talablar Bu tizim taminlashi lozim bo’lgan servislarning 
bayonoti. Kiritilgan ma’lumotlarga tizim qanday reaksiya ko’rsatishi 
lozim, tizim o’zini bunday holatlarda qanday tutushi lozim 

---

IV. AMALIY MASHG’ULOT MATERIALLARI 
77 
4.
Funksional bo’lmagan talablar Bu tizim tomonidan taklif qilinayotgan 
servislar va funksiyalardagi cheklovlar. U o’z ichiga vaqt cheklanishi, 
ishlab chiqarish jarayoni cheklanishi, beriladigan standartlar tomonidan 
cheklanishlarni olishi mumkin. 
Siz talablarni turli xil darajada yozishingiz kerak chunki turli xil o’quvchilar turli 
xil yo’lda foydalanishadi. 
RBSSBT tizimi uchun funksional talablar, ruhiy kasallikka chalinayotgan bemorlar 
uchun 
1.
Foydalanuvchi barcha shifoxonalar uchun uchrashuv vaqtlarini qidira 
olishi kerak 
2.
Tizim har bir kunga har bir shifoxona uchun novbat kutib turgan 
bemorlarga uchrashuv kunini tuzib berishi lozim 
3.
Har bir ishchi xodim o’zining sakkiz xonali ishchi nomeri orqali 
identifikatsiyadan o’ta olishi lozim 
RBSSBT tizimi uchun funksional bo’lmagan talablar 
1.
Tizim tibbiyot xodimlari uchun foydalanishga qulay bo’lishi lozim 
2.
Tibbiyot xodimlari to’rt soatlik treyningdan so’ng tizimning barcha 
funksiyalaridan foydalana olishi lozim