|
O‘rin almashtirish qonuni:
a
∙
b
=
b
∙
a
Guruhlash qonuni:
(
a
∙
b
)
∙
c
=
a
∙
(
b
∙
c
)
Taqsimot qonuni:
(
a
+
b
)
∙
c
=
a
∙
c
+
b
∙
c
Ko‘paytirish qonunlari ba’zida hisoblashlarni ancha osonlashtiradi. Buni
quyidagi misollardan ham ko‘rish mumkin:
5- misol.
1) (0,25
∙
7,23)
∙
4
=
(7,23
∙
0,25)
∙
4
=
7,23
∙
(0,25
∙
4)
=
7,23
∙
1
=
7,23;
2) 8,2 ∙ 3,7 + 1,3 ∙ 8,2 = 8,2 ∙ (3,7 + 1,3) = 8,2 ∙ 5 = 41
Savollarga javob bering!
1. O‘nli kasrlarni ko‘paytirish qoidasini ayting va uni misollarda tushuntirib
bering.
2. O‘nli kasrlarni vergullarga e’tibor bermasdan ko‘paytirganda, hosil bo‘lgan
ko‘paytmadagi vergul qanday qo‘yiladi?
3. O‘nli kasrlarni vergullarga e’tibor bermasdan ko‘paytirganda, hosil bo‘lgan
ko‘paytmada raqamlarni vergul bilan ajratishda yetarlicha raqamlar
bo‘lmasa nima qilinadi?
4. O‘nli kasrlar uchun ham oldin o‘rganilgan ko‘paytirish qonunlari o‘rinli
bo‘ladimi?
Sinfda bajariladigan mashqlar
945.
Yig‘indini oldin ko‘paytmaga keltirib hisoblang:
a) 4,3 + 4,3 + 4,3 + 4,3 + 4,3; b) 1,25 + 1,25 + 1,25 + 1,25 + 1,25 + 1,25.
946.
Hisoblang:
a) 0,4 ∙ 0,6;
b) 0,12 ∙ 0,5;
d) 1,4 ∙ 0,2;
e) 1,5 ∙ 0,8;
f) 2,4 ∙ 0,3;
g) 5,2 ∙ 0,4;
h) 0,4 ∙ 12,6;
i) 0,3 ∙ 1,6;
j) 0,8 ∙ 0,12.
947.
Quyidagi sonlar ko‘paytmasida verguldan keyin nechta raqam bo‘ladi?
a) 12,42 ∙ 0,621;
b) 0,124 ∙ 45,5;
d) 21,467 ∙ 6,002;
e) 0,005 ∙ 1,8;
f) 1,412 ∙ 0,033;
g) 52 ∙ 0,403;
h) 0,024 ∙ 12;
i) 1,03 ∙ 1,68;
j)
1,8888 ∙ 0,10002.
0,0 3 4
2,1 2
6 8
3 4
6 8
0,0 7 2 0 8
x
+
190
948.
Agar 89 ∙ 73 = 6497 ekanligi ma’lum bo‘lsa, quyidagi ko‘paytmani hisoblang:
a) 89 ∙ 7,3;
b) 0,89 ∙ 7,3;
d) 8,9 ∙ 73;
e) 8,9 ∙ 0,73;
f) 8,9 ∙ 0,073;
g) 8,9 ∙ 0,0073;
h) 0,89 ∙ 0,73;
i) 0,89 ∙ 73;
j) 89 ∙ 0,073.
949.
Ko‘paytirishni bajaring:
a) 1,2 ∙ 1,6;
b) 0, 21 ∙ 0,25;
d) 41,2 ∙ 0,2;
e) 0,04 ∙ 0,003;
f) 3,2 ∙ 2,4;
g) 0,99 ∙ 0,02;
h) 0,8 ∙ 0,12;
i) 15,2 ∙ 0,3;
j) 1,4 ∙ 1,01.
950.
Ko‘paytirishni bajaring:
a) 6,25 ∙ 0,6;
b) 0, 75 ∙ 1,2;
d) 0,412 ∙ 0,2;
e) 0,04 ∙ 0,003;
f) 0,32 ∙ 0,04;
g) 0,9 ∙ 0,02;
h) 0,8 ∙ 0,012;
i) 15,2 ∙ 0,003;
j) 1,4 ∙ 0,012.
951.
Hisoblang:
a) 0,6
2
;
b) 0,3
2
;
d) 1,2
2
;
e) 0,7
2
;
g) 0,6
3
;
h) 0,1
3
;
i) 1,1
3
;
j) 1,2
3
.
952.
Ko‘paytirishni bajaring:
a) 0,123 ∙ 1,6;
b) 0, 21 ∙ 0,25;
d) 21,25 ∙ 2,21;
e) 0,14 ∙ 0,023;
f) 1,26 ∙ 2,41;
g) 2,99 ∙ 2,02;
h) 7,908 ∙ 0,4;
i) 0,752 ∙ 0,3;
j) 1,7 ∙ 1,601.
953.
Qulay usul bilan hisoblang: (0,5 ∙ 2 = 1; 0,25 ∙ 4 = 1; 0,125 ∙ 8 = 1).
a) 0,5 ∙ 5,38 ∙ 2;
b) 0,25 ∙ 12,63 ∙ 4;
d) 0,125 ∙ 0,823 ∙ 8;
e) 5 ∙ 57,2 ∙ 0,2;
f) 2,5 ∙ 0,23 ∙ 4;
g) 1,25 ∙ 17,2 ∙ 8.
954.
Qulay usul bilan hisoblang:
a) 1,2 ∙ 6,7 + 3,3 ∙ 1,2; b) 21,3 ∙ 4,8 + 5,2 ∙ 21,3; d) 3,2 ∙ 4,4 + 2,8 ∙ 4,4;
e) 67,2 ∙ 1,4 + 8,6 ∙ 67,2; f) 8,9 ∙ 3,7 + 6,3 ∙ 8,9;
g) 0,2 . 9,3 + 7,8 ∙ 0,2;
955.
a) 5,6; 0,854; 200; 5,8 sonlarini 3,6 marta orttiring;
b) 3,06; 12,5; 23,01; 3,904 sonlarni esa 2,8 marta orttiring.
956.
To‘g‘ri to‘rtburchak tomonlari: a) 3,5 sm va 4 sm; b) 4,3 sm va 4 dm;
d) 8 m va 2,66 m; e) 7,2 sm va 12,9 sm bo‘lsa, uning yuzini toping.
957.
1 kg shakar narxi 4200 so‘m.
Tarozida tortilgan shakar uchun
necha so‘m to‘langan?
3 kg 500 g
shakar
958.
Xona polining bo‘yi 5,75 m; eni 3,92 m. Polning yuzi nimaga teng? Javobni
kvadrat metrning o‘ndan birigacha yaxlitlang.
959.
Amallarni bajaring:
a) (7 – 4,996) ∙20,5 – 17,993;
b) 0,18 ∙ (8,5 + 163,48) – 10,63;
d) 67,45 – 7,45 ∙ (3,8 + 4,2);
e) 28,6 + 11,4 ∙ (6,595 + 3,405).
191
960.
1 kg konfet 5800 so‘m turadi. a) 2,3 kg; b) 1,5 kg; d) 0,8 kg; e) 0,2 kg konfet
qancha turadi?
961.
1 sm
3
temirning massasi 7,9 g. Hajmi a) 13,41sm
3
; b) 0,75 sm
3
bo‘l-
gan temir parchasining massasini toping.
962.
Amallarni bajaring:
a) 20,4 ∙ 6,5 – 3,8 ∙ (7,16 – 3,615) + 41,9;
b) (0,547 + 4,333) ∙ 0,305 – 0,205 – 70 ∙ 0,005;
d) 29,48 – 18,48 ∙ (10 – 9,35) + 0,75;
e) 100,1 – 10,1 ∙ (0,038 + 0,162) ∙ 0,69.
963.
Agar
a
=
11,25,
b
= 12,25 bo‘lsa, 10,34
a
– 9,34
b
ifodaning qiymatini toping.
964.
Qulay usulda hisoblang:
a) 2,5 ∙ 1,03 ∙ 4;
b) 0,5 ∙ 79,6 ∙ 2;
d) 0,25 ∙ 0,5 ∙2 ∙ 4;
e) 0,2 ∙7,09 ∙ 5;
f) 2,5 ∙ 23,8 ∙ 4;
g) 1,25 ∙ 0,45 ∙ 8.
965.
Amallarni bajaring:
a) 2,5
∙
1,035
∙
4; b) 7,5
∙
79,6
∙
0,4; d) 3
∙
0,13
∙
0,5
∙
2; e) 1,2
∙
7,09
∙
5
∙
10.
966.
Ko‘paytirishning taqsimot qonunini qo‘llab, ifodaning qiymatini toping:
a) 64,52 ∙ 0,5039 + 35,48 ∙ 0,5039;
b) 6,305 ∙ 735,79 + 6,305 ∙ 264,21;
d) 204,56 ∙ 378,91 – 194,56 ∙ 378,91;
e) 0, 87 ∙ 396,3 – 296,3 ∙ 0, 87.
967.
2,5 kg konfet va 2,3 kg pecheniy sotib olindi. Agar 1 kg pecheniy
1500 so‘m, konfetning narxi pecheniynikidan 1100 so‘m ortiq bo‘lsa, bu
xarid uchun qancha pul to‘langan?
968.
Boʻyi 7,4 m, eni 5,85 m va balandligi 3,81 m boʻlgan xona devorlari yuzi
yigʻindisini toping. Xonaning hajmini toping. Natijalarni oʻndan birgacha
yaxlitlang.
969.
Yer Quyosh atrofida sekundiga 29,8 km tezlikda aylanadi. Sayyoramiz:
a) 4 se kundda; b) 5,8 sekundda; d) 23,4 sekundda; e) 1 minutda
taxminan qancha yo‘l bosadi?
970.
Qulay usulda hisoblang:
a) 3,4 ∙ 2,6 + 1,3 ∙ 2,6 + 5,3 ∙ 0,7 + 5,3 ∙ 1,9;
b) 3,6 ∙ 3,8 + 1,6 ∙ 1,6 + 2,7 ∙ 4,6 + 0,9 ∙ 4,6;
d) 1,7 ∙ 2,3 – 1,7 ∙ 1,5 + 0,8 ∙ 2,2 – 0,8 ∙ 0,5;
e) 2,5 ∙ 3,5 – 1,6 ∙ 2,5 + 1,9 ∙ 0,7 + 0,8 ∙ 1,9.
971.
Agar 8,9 ∙ 7,3 = 64,97 ekanligi ma’lum bo‘lsa, quyidagi ko‘paytmani
hisoblang:
a) 89 ∙ 7,3;
b) 8,9 ∙ 73;
d) 8,9 ∙ 0,73 ;
e) 8,9 ∙ 0,73;
f) 8,9 ∙ 0,0073;
g) 89 ∙ 0,73;
h) 0,89 ∙ 0,73;
i) 890 ∙ 7,3;
j) 8,9 ∙ 730.
192
Do'stlaringiz bilan baham: |
