O‚zr konst o‚rganish 3826. qxd

Qanday hollarda shaxs O‘zbekiston Respublikasi
fuqaroligidan mahrum qilinadi?
48

---

Masalan, xorijda ishlayotgan ota-onalarning
farzandlari o‘z ota-onasidan ajrab qolsa, o‘sha
bolalarni chet elliklar boqib olsa, ular 14 yoshga kir-
ganidan so‘ng O‘zbekiston Respublikasi fuqaroligini
o‘z-o‘zidan yo‘qotadi.
O‘zbekiston Respublikasi fuqaroligi to‘g‘risidagi
ishlarni yurituvchi O‘zbekiston Respublikasining
davlat organlari quyidagilardan iborat:
●
O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti;
●
O‘zbekiston Respublikasining Ichki ishlar vazirligi;
●
O‘zbekiston Respublikasining Tashqi ishlar vazir 
-
ligi;
●
O‘zbekiston Respublikasining diplomatik vakolat 
-
xonalari (elchixonalar) va konsullik muassasalari.
Biz fuqarolik masalalarini o‘rganar ekanmiz,
O‘zbe kistonda O‘zbekiston fuqarolaridan tashqari
chet el fuqarolari hamda fuqaroligi bo‘lmagan shaxs-
larning ham huquqiy holatini bilishimiz zarur.
Konstitutsiyamizning 23-moddasida belgila 
-
nishicha, O‘zbekiston Respublikasi hududidagi chet el
fuqarolarining va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslarning
huquq va erkinliklari xalqaro huquq normalariga
muvofiq ta’minlanadi. Ular O‘zbekiston Respubli 
-
kasining Konstitutsiyasi, qonunlari va xalqaro shart-
nomalari bilan belgilangan burchlarni ado etadilar. 
Chet el fuqarolari — O‘zbekiston hududida
yashayotgan, boshqa xorijiy mamlakatlarning fuqa 
-
roligiga ega bo‘lgan shaxslar. Ularning O‘zbekistonda
bo‘lishlariga turli sabablar mavjud. Masalan, shartno-
malar asosida O‘zbe 
kistonda ishlash, o‘qish, chet
ellarning diplomatik va konsullik idoralarida ishlash,
sayyohlik yo‘llanmasi bilan kelishi va hokazolar.
ò
49

---

O‘zbekiston Respublikasining fuqarosi bo‘lmagan
va o‘zining chet davlat fuqaroligiga mansubligini
isbotlovchi dalillari (fuqarolik pasporti yoki ularning
o‘rnini bosuvchi boshqa hujjati) bo‘lgan shaxslar chet
el fuqarolari deb tan olinadi. 
Fuqaroligi bo‘lmagan shaxsning huquqiy ta’rifi
«O‘zbekiston Respublikasi fuqaroligi to‘g‘risida»gi
Qo nun ning 11-moddasida berilgan: «O‘zbekiston
Respublikasi hududida yashab turgan holda O‘zbe 
-
kiston Respublikasi fuqarosi bo‘lmagan va chet davlat
fuqaroligiga mansubligini isbotlaydigan dalillari
bo‘lmagan shaxslar fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar deb
hisoblanadi». 
Chet ellik fuqarolar va fuqaroligi bo‘lmagan shaxs-
lar O‘zbekiston Konstitutsiyasi va qonunlarida nazar-
da tutilgan huquq va erkinliklardan, xususan shaxsiy,
mulkiy, oilaviy va boshqa huquqlardan foydalanadilar,
shuningdek, o‘zlarini himoya qilishlari uchun sud
organlariga murojaat qila oladilar.
Ayni paytda, ular O‘zbekiston fuqarolari bilan bir
xil majburiyatlarni o‘taydilar. Respublikamizda
doimiy istiqomat qiluvchi chet ellik shaxslarning
huquq va majburiyatlarining huquqiy maqomi,
ko‘lami muvaqqat istiqomat qiluvchilarga nisbatan
kengroqdir. Doimiy istiqomat qiluv 
chilar O‘zbe 
-
kistonda ishchi va xizmatchi bo‘lib ishlashlari yoki
boshqa faoliyat bilan shug‘ullanishlari mumkin. Ular
dam olish, sog‘liqni saqlash, nafaqa olish, uy-joydan
foydalanish, shaxsiy mulk sifatida uy-joyli bo‘lish, ilm
olish huquqiga egadirlar. Ular O‘zbekiston Res 
-
publikasi fuqarolari bilan nikohda bo‘lishlari va uni
bekor qilishlari mumkin. O‘zbekistonda doimiy
yashovchi chet elliklar toifasiga ichki ishlar organlari
tomonidan beriladigan maxsus ruxsatnoma yoki
yashash uchun guvohnoma olgan kishilar kiradi. 
Chet el fuqarolari va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar
50

---

O‘zbekiston hududida qilgan jinoiy, ma’muriy va
boshqa huquqbuzarlik ishlari uchun O‘zbekiston
Respublikasi fuqarolari bilan bir xil asosda javob
beradilar. Ular O‘zbe kiston hududida jinoyat qilsalar,
O‘zbekiston Respublikasi qonunlari bilan javobgarlik-
ka tortiladilar. 
Chet el fuqarolari va fuqaroligi bo‘lmagan shaxs-
larning ayrim huquqlari cheklab qo‘yiladi. Jumladan,
ular respublikadagi vakillik organlari saylovlarida
ishtirok eta olmaydilar, deputat bo‘lib saylana olmay-
dilar, umumxalq ovoz berish (referendum)da qat-
nashish huquqiga ega emaslar. Ular O‘zbekiston
Respublikasi Qurolli Kuchlari safida, Milliy xavfsizlik
xizmatida, ichki ishlar organlarida ishlashlari mumkin
emas.
Chet el fuqarolarining alohida toifasini chet el
davlatlarining O‘zbekiston Respublikasidagi diplo-
matik va konsullik vakolatxonalari va xalqaro tashki -
lot lar xizmatchilari tashkil etadi. Ular ham O‘zbe 
-
kiston Kons 
titutsiyasi, qonunlari va boshqa huquqiy
normalarni hurmat qilishi va ularga itoat etishi kerak.
Lekin ular dip lomatik va konsullik imtiyozlaridan va
shaxsiy daxl siz lik huquqidan foydalanadilar. 
Fuqarolarning huquq va
erkinliklari deyilganda, O‘z -
be kiston davlati tomonidan
o‘rnatilib, Konstitutsiyada
belgilangan, har bir fuqaroga
berilgan imtiyozlardan shaxsiy hayotda va jamoat ish-
larida qatnashish uchun foydalanish imkoniyati tushu-
niladi. 
O‘zbekiston fuqarolarining asosiy huquq va erkin-
liklari bajarilish sohalari bo‘yicha uch turga bo‘linadi. 
O‘zbekiston fuqarolarining asosiy huquq va erkin-
liklari ilmiy asoslangan tartibda tavsiflash O‘zbekiston
Res publikasi Konstitutsiyasida o‘z aksini topgan: